Ο αγωνιστής της αγροτιάς Τάσος Κουλαμπάς

      

Ο Καλουμπάς στα δεξιά της φωτογραφίας και ο Βελουχιώτης στα αριστερά

Ο αγωνιστής της αγροτιάς Τάσος Κουλαμπάς .(1897-1964) “Κορατσιασμένα, ξεροσκασμένα πρόσωπα και ροζιασμένα χέρια, παραγωγοί της σταφίδας, πρώτου εθνικού προϊόντος, που τον καρπό μας τον παίρνουν οι σταφιδέμποροι και σε εμάς αφήνουν τα κόρτσαλα και τις σαρωματίνες, ήρθε η ώρα να απαιτήσουμε το δίκιο μας, να πάρουμε την τύχη στα χέρια μας, να μη μας λένε ψέματα. Εμπρός να κατεβούμε στην Πύλο να διεκδικήσουμε ό,τι μας ανήκει” (Από το βιβλίο “Πυλία η Επαρχία των Αγωνιστών” Βασίλη Καραμπάτσου- 2003)! Από τον τον χαρακτηριστικό μνημειώδη λόγο του Τάσου Κουλαμπά, τον Αύγουστο του 1935, στον Πήδασο για την προσυγκέντρωση πριν την προγραμματισμένη πορεία των σταφιδοπαραγωγών προς την Πύλο. Ερχόμενος από τα Φιλιατρά και τους Γαργαλιάνους.

(Του Ηλία Καραμπάτσου*)

Ο Τάσος Κουλαμπάς (1897-1964) γεννήθηκε στο χωριό Χαρακοπιό της Επαρχίας Πυλίας της Μεσσηνίας. Καταγόταν από παλιά και ευκατάστατη οικογένεια παραγωγών σταφίδας του χωριού Καντιάνικα (Νέα Κορώνη), η οποία μετεγκαταστάθηκε στο Χαρακοπιό, και ήταν γιός δημοκράτη δάσκαλου. Ήταν ιδιαίτερα οξυδερκής αλλά είχε και την ευκαιρία από μικρός να μελετήσει πολλά βιβλία που διέθετε η βιβλιοθήκη της οικογένειάς του και απέκτησε ευρύτερες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις. Από την παιδική του ηλικία ευαισθητοποιήθηκε από τις άθλιες συνθήκες που βίωναν οι εργάτες (20 ώρες το 24ωρο σκληρή εργασία σε ελαιοτριβεία και κεραμιδοκάμινα) καθώς και οι αγρότες της Πυλίας που “…δούλευαν πολλές φορές και τη νύχτα με το φανάρι κρεμασμένο στο κούρβουλο”! Τo 1917 έλαβε μέρος σε μάχες στο βαλκανικό μέτωπο του Ά Παγκοσμίου Πολέμου και έπειτα στάλθηκε στη Μικρασία (Βιβλίο αγωνιστή Ν. Πασαγιώτη -“Αναμνήσεις”). Εκεί άκουσε για πρώτη φορά για τον Κομμουνισμό από έναν φοιτητή της Νομικής και ένα δάσκαλο και αργότερα -μετά τη μάχη στο Σαγγάριο- και από έναν κρατούμενο Σοσιαλιστή Τούρκο Επιλοχία . Τιμήθηκε με μετάλλιο ανδρείας. Επέστρεψε με το Σύνταγμα Πλαστήρα τον Δεκέμβρη του 1922 και από το 1923 έγινε μέλος του ΚΚΕ.

Με τις ιδέες που είχε ενστερνιστεί ο Τάσος Κουλαμπάς, γύρισε στο χωριό του αποφασισμένος να βοηθήσει τον καταταλαιπωρημένο κόσμο της αγροτιάς της Πυλίας. Μαζί με τον Σταύρο (“Λούλη”) Τσικλητήρα και τον Ζαχαριά Κουρέτα, δημιούργησαν την πρώτη Αγροτική Κίνηση Συνεργασίας στην Πυλία που κατέβηκε στις εκλογές της 16ης Δεκέμβρη του 1923. (*Εμπεριέχονται στοιχεία από ένα ημιτελές βιογραφικό που “βρέθηκε στα χέρια του δημοσιογράφου Ηλία Μπιτσάνη”, αλλά δόθηκαν στη δημοσιότητα σε επίσημη ομιλία στις 22-08-2014, μόλις μετά από 27 περίπου χρόνια από το θάνατο της συζύγου του Ελένη Ρουσάκη- μέλους και αυτή του ΚΚΕ). Κάθε τμήμα του αποκαλούμενου “Κόμματος” έπρεπε να έχει τη βιβλιοθήκη του με προοδευτικά βιβλία και να παίρνουν όλοι “Ριζοσπάστη”. Σημαία της Κίνησης καθορίστηκε η πράσινη με τ’ αλέτρι.

Το πρώτο τμήμα της Κίνησης δημιουργήθηκε στο χωριό Μεσοχώρι με τη συμβολή των τότε νεαρών Ηλία Ντρέ και Νίκου Τσάκωνα. Το δεύτερο τμήμα δημιουργήθηκε στο Χανδρινού με τη συμβολή του συμπολεμιστή του Κουλαμπά, Γιώργη Κατσούλη και του φίλου του Τσικλητήρα, Μήτσου Ανεστόπουλου. Τα επόμενα χρόνια ο Κουλαμπάς ως πρόεδρος του συνεταιρισμού Χαρακοπιού λαμβάνει μέρος σε διάφορα σταφιδικά συνέδρια. Το Σεπτέμβρη του 1930 (μετά τη σύλληψη του στο συλλαλητήριο Μεσσήνης στις 5 Αυγούστου) δικάζεται «επί παραβάσει του ιδιωνύμου» σε 6 μήνες φυλακή και 3 μήνες εξορία στον Αϊ Στράτη.

Στις εκλογές του 1932 θα είναι υποψήφιος με το “Ενιαίο Μέτωπο”(KKE). Το Νοέμβρη του 1933 στέλνεται από το Κόμμα στο Βόλο για την οργάνωση του Θεσσαλικού αμπελουργικού συνεδρίου. Συνελήφθη όμως και δικάστηκε σε 5 μήνες φυλάκιση. Τον Μάη του 1934 είναι ελεύθερος και επιστρέφει στην Μεσσηνία. Το 1935 πρωτοστατεί στην μεγάλη σταφιδική εξέγερση του Αυγούστου (Άρθρο μου πρώτο στο «Θάρρος» 30-08-2009).

Επιστρέφοντας από τα Φιλιατρά και τους Γαργαλιάνους φτάνει με συνοδεία δυο νεαρών στον Πήδασο για την προσυγκέντρωση πριν την προγραμματισμένη πορεία προς την Πύλο και βγάζει τον χαρακτηριστικό μνημειώδη λόγο του: “Κορατσιασμένα, ξεροσκασμένα πρόσωπα και ροζιασμένα χέρια, παραγωγοί της σταφίδας, πρώτου εθνικού προϊόντος, που τον καρπό μας τον παίρνουν οι σταφιδέμποροι και σε εμάς αφήνουν τα κόρτσαλα και τις σαρωματίνες, ήρθε η ώρα να απαιτήσουμε το δίκιο μας, να πάρουμε την τύχη στα χέρια μας, να μη μας λένε ψέματα. Εμπρός να κατεβούμε στην Πύλο να διεκδικήσουμε ό,τι μας ανήκει” (Από το βιβλίο “Πυλία η Επαρχία των Αγωνιστών” Βασίλη Καραμπάτσου – 2003)! Μετά την βίαιη καταστολή της Εξέγερσης στην Πύλο στις 26 Αυγούστου από στρατό και χωροφυλακή (η οποία είχε ως συνέπεια τρείς νεκρούς και δεκάδες τραυματίες), ο Κουλαμπάς κρύβεται σε φιλικό σπίτι στα Μπαλοδημαίικα.

To Γενάρη του 1936 θα είναι υποψήφιος με το “Παλλαϊκό Μέτωπο” μαζί με τους επίσης δυναμικούς αγροτοσυνδικαλιστές Χρ. Κουβελιώτη, Θοδ. Κορμά και Στέλιο Διακουμογιαννόπουλο. Συμβάλλει σημαντικά μαζί με τον κορυφαίο στοχαστή Δημήτρη Γληνό στις τεκμηριωμένες μελέτες του ΚΚΕ για το σταφίδα και προωθούν αποφασιστικά την ιδέα του γνήσιου Παραγωγικού Συνεταιρισμού και της αποκαλούμενης «Ενιαίας Διαχείρισης» του προϊόντος. Συνελήφθη όμως και αυτός -όπως οι περισσότερες ηγετικές προσωπικότητες του Σταφιδικού Κινήματος- μετά το μεγάλο συνέδριο του Πύργου (28-07-1936) και εξορίστηκε στη Φολέγανδρο. Το Μάη του 1937 μεταφέρθηκε στην Ακροναυπλία.

Με την έναρξη της Κατοχής, η Βασιλομεταξική δικτατορία παραδίδει τους κρατούμενους στους κατακτητές.
Τον Οκτώβρη του 1942 ο Κουλαμπάς μαζί με άλλους 25 κρατούμενους μεταφέρεται στη Λάρισα. Τον Αύγουστο του 1943 όλοι οι Ακροναυπλιώτες που είχαν σκορπιστεί σε άλλα στρατόπεδα, μεταφέρονται στο Χαϊδάρι. Από εκεί ο Κουλαμπάς παρά τις κακουχίες και την φυματίωση που τον ταλαιπωρούσε, καταφέρνει και δραπετεύει μαζί με άλλους 16, στις 31-03-1944, με τα συνεργεία που έβγαιναν για έργα στον Πειραιά με τη βοήθεια των οργανώσεων του ΕΑΜ (Βλπ. φώτο 7, βιβλίο Ιατρού Αντώνη Φλούντζη, σελ. 346).

Το Μάη ο Κουλαμπάς έγινε Γραμματέας της Πελοποννησιακής Επιτροπής του ΕΑΜ στη θέση του Γιάννη Φράγκου (“Ακρίτα”), μετέπειτα Καπετάνιου της 3ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, ο οποίος αφιερώθηκε αποκλειστικά στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Στις 26 με 27 Σεπτέμβρη του 1944 μαζί με το παλιό στέλεχος του ΚΚΕ, Αχιλλέα Μπλάνα από το χωριό Λογγά, που είχε αναλάβει την ηγεσία του Κόμματος σε όλη την Πελοπόννησο, υποδέχτηκαν στο Ξενοδοχείο “REX” της Καλαμάτας τον Άρη Βελουχιώτη που μετά την Πύλο έσπευσε να συναντηθεί με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο προκειμένου να διαπραγματευθούν συμφωνία αναστολής των εκτάκτων στρατοδικείων για τους δοσίλογους από τον ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο.

Δεν συναντήθηκαν βέβαια ποτέ με τον εκπρόσωπο της Κυβέρνησης στο Κάιρο, αφού ο Π. Κανελλόπουλος εσκεμμένα δεν βγήκε έγκαιρα από το αραγμένο στην Καλαμάτα εγγλέζικο ναρκαλιευτικό, εφόσον του είχαν άμεσα “ερμηνεύσει κατά το δοκούν” τα ομολογουμένως πολύ “σκληρά” -μετά τις μάχες- γεγονότα σε Μελιγαλά, Γαργαλιάνους και Πύλο. (“Χίλια χωριά στη δίνη του Χρόνου, σελ. 328).
Ο Τάσος Κουλαμπάς είναι από τους ελάχιστους πρωταγωνιστές του Σταφιδικού Κινήματος που γλίτωσαν και συνέχισαν και μεταπολεμικά τον πολυτάραχο βίο τους. Το 1946 εκδίδει μαζί με το Θανάση Παπαχατζή το σημαντικό βιβλίο «Ποιοι μας τρώνε τη σταφίδα» που είχε γραφτεί προπολεμικά.

Στον Εμφύλιο συλλαμβάνεται και εξορίζεται πρώτα στην Ικαρία και στη συνέχεια στη Μακρόνησο και τον Αϊ Στράτη. Η περιουσία του εξανεμίζεται σε βοήθεια προς εξόριστους συντρόφους του που είχαν ανάγκη. Μόλις το 1952 απολύεται με τα μέτρα Πλαστήρα και εργάζεται για την ΕΔΑ. Εκλέχτηκε Βουλευτής Μεσσηνίας το 1958 στην 2η κατανομή (μαζί με τον αστό Δημήτρη Μερλόπουλο). Μέχρι το τέλος της θητείας του, το 1961, δεν σταμάτησε να γυρίζει από χωριό σε χωριό και από καφενείο σε καφενείο και να συζητά με τους αγρότες και να παλεύει για τα δίκια τους. (*Πολλές φορές επισκέφτηκε εκείνη την περίοδο ο συμπαθέστατος, συναινετικός, ετοιμόλογος και καλαμπουρτζής “μπάρμπα Τάσος” το χωριό μου Χανδρινού και είχε φιλοξενηθεί στο σπίτι του παππού Ηλία και της γιαγιάς μου Αλεξάνδρας, με τον αδικοχαμένο νεαρό αδελφό της οποίας, Δημήτρη είχε μια σχέση δάσκαλου προς μαθητή και είχαν οδηγηθεί μαζί εξόριστοι στην Φολέγανδρο).
Σαν σήμερα, στις 24 Μάη του 1964 πέθανε από έμφραγμα που τον βρήκε στο δρόμο της επιστροφής από το μνημόσυνο του φίλου του Γρηγόρη Λαμπράκη στην Κερασίτσα Αρκαδίας.

* Ο Ηλίας Ε. Καραμπάτσος είναι συγγραφέας των βιβλίων: «Χίλια χωριά στη δίνη του Χρόνου»-2013 και «Η Σταφιδική Εξέγερση του 1935- ο ατέρμονος «Μεσοπόλεμος» της αγροτιάς»-2015.