15 Φεβ 2012

Αισθανωμε κάπως σαν........


... Αισθανωμε κάπως σαν........



(Aναδημοσιευση απο Cogito ergo sum)
  
Μπορεί να μη συμφωνείτε μαζί μου αλλά εγώ την Κυριακή το βράδυ αισθάνθηκα πολύ καλύτερα. Πώς να το κάνουμε, βρε αδερφέ; Μικρό πράμα είναι να με σώζουν 199 νοματαίοι; Και, μάλιστα, να με σώζουν αψηφώντας εκατοντάδες χιλιάδες αρκουδιαραίους που σκούζανε στους δρόμους επειδή, άγνωστο γιατί, δεν γουστάρανε να σωθούν; 


Αισθάνθηκα ακόμη καλύτερα δε, από την στιγμή που είδα αυτόν τον ευγενέστατο και ήρεμο σοφό άνθρωπο, τον πρωθυπουργό μας, να με διαβεβαιώνει ότι θυσιάζεται για πάρτη μου. Πώς να παραγνωρίσω το γεγονός ότι το μόνο που τον υποχρεώνει να δουλεύει σ' αυτή την ηλικία είναι η αγωνία του για μένα; Ο άνθρωπος, το ξέρω, δεν έχει ανάγκη: και το κομπόδεμά του για τα γεράματα το έχει, και η γυναίκα του αφράτη οικονομικά είναι, και πέντε γνωριμίες έχει κάνει στην ζωή του ώστε να έχει κάπου να απευθυνθεί αν τον βρει κάτι έκτακτο, που λέει ο λόγος. Για μένα αγωνίζεται κι εγώ να μη το εκτιμήσω;


Λυπήθηκα, όμως, που δεν έβλεπα τον κόσμο να συμμερίζεται την αγωνία των ηγετών μας. Να, χτες προσπαθούσα να βάλω μυαλό σε ένα φιλαράκι μου αλλά εκείνος δεν καταλάβαινε τίποτε. "Ρε συ", να του λέω, "άμα δεν γίνουν τα πράματα καταπώς λέει η κυβέρνηση, θα χάσεις τις αποταμιεύσεις σου". "Ποιές αποταμιεύσεις, βρε μαλάκα", να μου απαντάει εκείνος, "που δυο φράγκα είχα στην άκρη και γίνανε καπνός εδώ και μήνες;". Προσπάθησα να αλλάξω κουβέντα. "Σκέφτηκες, όμως", τον ρώτησα, "πως άμα δεν υπογράψουμε το νέο μνημόνιο, δεν θα πάρουμε το νέο δάνειο και δεν θα έχει το κράτος λεφτά να σου πληρώσει τον μισθό;" Άναψε και κώρωσε ο φίλος. "Από ποιό δάνειο θα πάρω τον μισθό μου, βρε μαλάκα", ούρλιαξε, "που, όπως θα το πάρουμε, θα το μοιράσουμε σε τοκογλύφους και τραπεζίτες; Πότε πήραμε δάνειο για μισθούς; Όλα τα δάνεια για τους λεφτάδες τα παίρνουμε".


Άρχισα να ξεροκαταπίνω κι αποφάσισα να τράβηξω το καλύτερό μου χαρτί. "Αν δεν δεχτούμε τους όρους τους, θα μας πετάξουν έξω από το ευρώ και θα φαλιρίσουμε", είπα αγαναχτισμένος. Αλλά ενώ νόμιζα ότι με αυτό το τρομερό επιχείρημα τον κόλλησα στον τοίχο, εκείνος με κοίταξε με οίκτο. "Πόσο μαλάκας είσαι, ρε συ;", μου είπε κουνώντας το κεφάλι και συμπλήρωσε: "Αν είναι να φτωχύνουμε βγαίνοντας από το ευρώ, γιατί δεν πλουτίσαμε μπαίνοντας;"


Κατάλαβα ότι, αντί να τον στριμώξω, βρέθηκα εγώ στριμωγμένος. "Μα καλά, με την μείωση του χρέους, δεν θα απελευθερωθούν πολύτιμοι πόροι για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική προστασία, όπως είπε ο πρωθυπουργός;" επέμεινα. Θύμωσε. "Μη γίνεσαι περισσότερο μαλάκας, αγόρι μου. Κι αν ακόμη απελευθερωθούν πόροι, όπως λες, για σένα θα απελευθερωθούν; Στα μονοπώλια θα πάνε. Ή μήπως πιστεύεις πως αν -λέμε, αν!- καλυτερέψουν τα πράγματα, θα ξαναπάνε οι μισθοί εκεί που ήσαν πριν δυο χρόνια;" 


Απέφυγα να δώσω συνέχεια στην κουβέντα γιατί ήταν φανερό ότι ο φίλος ήταν κολλημένος και δεν εννοούσε να καταλάβει. Πάντως, για να λέμε και του στραβού το δίκιο, ένα πράμα δεν το κατάλαβα ούτε κι εγώ. Κατάλαβα αυτό που είπε ο Γιωργάκης, όταν μας εξήγησε τους λόγους που αυτή η ψηφοφορία έγινε κυριακάτικα και με την διαδικασία τού κατεπείγοντος. Κατάλαβα και τους λόγους για τους οποίους ο χοντροφυρερίσκος δεν στήριξε την κυβέρνηση τώρα που ψηφίζονταν τα μέτρα που ο ίδιος είχε προτείνει αλλά την στήριξε όταν ψηφίζονταν τα προηγούμενα μέτρα που ο ίδιος δεν τα ήθελε. Αλλά εκείνο που είπε ο Αντώνης δεν μπόρεσα να το καταλάβω: διαφωνεί, λέει, με τα μνημόνια αλλά τώρα πρέπει να ψηφιστούν τα μέτρα γιατί η χώρα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού κι όταν γλιτώσουμε από τον γκρεμό και θα κάνουμε εκλογές, τα ξαναλέμε. Αμάν, βρε Αντώνη! Αν είναι να γλιτώσουμε από τον γκρεμό, γιατί διαφωνείς με το μνημόνιο; Κι αν είναι να μας σώσει αυτό με το οποίο λες πως διαφωνείς, γιατί να το ξανακουβεντιάσουμε μετά τις εκλογές; Πολύ με μπερδεύεις, ρε συ...


Συμπέρασμα βγάλατε τελικά; Εγώ, όπως είπα πρωτύτερα, αισθανόμουν καλύτερα αλλά, όσο το σκέφτομαι, τόσο με τρώνε οι αμφιβολίες. Πώς γίνεται να σώζομαι με μισθό 580 ευρώ και να ήμουν κατεστραμμένος όταν έπαιρνα 750; Γιατί πρέπει να κλείσουν σχολεία και νοσοκομεία προκειμένου να πάρει μπρος το εργοστάσιο του τάδε βιομήχανου; Γιατί πρέπει να βοηθηθούν οι τράπεζες όταν κουρεύονται τα ομόλογα και δεν πρέπει να βοηθιέμαι κι εγώ όταν κουρεύεται το εισόδημά μου; Γιατί πρέπει να πληρώσω εγώ οποιοδήποτε χρέος όταν ποτέ στην ζωή μου δεν πήρα μια δεκάρα δανεικά; Έλα ντε.... Τελικά, νομίζω ότι δεν αισθάνομαι καλύτερα. Δηλαδή, δεν αισθάνομαι καθόλου καλά. Για την ακρίβεια, αισθάνομαι κάπως σαν...πώς να το πω... 










 Αναρτήθηκε από Elva  στις 10:28 πμ 









Ακούστε. Εγώ είμαι ο γκρεμιστής, γιατί είμ' εγώ κι ο


χτίστης, ο διαλεχτός της άρνησης κι ο ακριβογιός της πίστης. 
Και θέλει και το γκρέμισμα νου και καρδιά και χέρι. 
Στου μίσους τα μεσάνυχτα τρέμει ενός πόθου αστέρι.


Κι αν είμαι της νυχτιάς βλαστός, του χαλασμού πατέρας, 
πάντα κοιτάζω προς το φως το απόμακρο της μέρας. 
εγώ ο σεισμός ο αλύπητος, εγώ κι ο ανοιχτομάτης· 
του μακρεμένου αγναντευτής, κι ο κλέφτης κι ο απελάτης


και με το καριοφίλι μου και με τ' απελατίκι
την πολιτεία την κάνω ερμιά, γη χέρσα το χωράφι. 
Κάλλιο φυτρώστε, αγκριαγκαθιές, και κάλλιο ουρλιάστε, λύκοι, 
κάλλιο φουσκώστε, πόταμοι και κάλλιο ανοίχτε τάφοι, 


και, δυναμίτη, βρόντηξε και σιγοστάλαξε αίμα, 
παρά σε πύργους άρχοντας και σε ναούς το Ψέμα. 
Των πρωτογέννητων καιρών η πλάση με τ' αγρίμια 
ξανάρχεται. Καλώς να ρθή. Γκρεμίζω τη ασκήμια.


Είμ' ένα ανήμπορο παιδι που σκλαβωμένο το 'χει 
το δείλιασμα κι όλο ρωτά και μήτε ναι μήτε όχι 
δεν του αποκρίνεται κανείς, και πάει κι όλο προσμένει 
το λόγο που δεν έρχεται, και μια ντροπή το δένει


Μα το τσεκούρι μοναχά στο χέρι όταν κρατήσω, 
και το τσεκούρι μου ψυχή μ' ένα θυμό περίσσο. 
Τάχα ποιός μάγος, ποιό στοιχειό του δούλεψε τ' ατσάλι 
και νιώθω φλόγα την καρδιά και βράχο το κεφάλι,


και θέλω να τραβήξω εμπρός και πλατωσιές ν' ανοίξω, 
και μ' ένα Ναι να τιναχτώ, μ' ένα Όχι να βροντήξω;
Καβάλα στο νοητάκι μου, δεν τρέμω σας όποιοι είστε 
γκρικάω, βγαίνει από μέσα μου μια προσταγή: Γκρεμίστε.


Κωστής Παλαμάς: Ο γκρεμιστής (1928)

ΚΡΙΣΕΙΣ VIDEO


CIA και «Ερυθρές Ταξιαρχίες»


CIA και «Ερυθρές Ταξιαρχίες» 


«Οτι η Αθήνα κάηκε, αυτό είναι γεγονός. Ποιος την έκαψε, το συζητάμε. Η μία θεωρία είναι αυτή του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίοι (για πολλοστή φορά) υποστηρίζουν ότι την Αθήνα έκαψαν διάφοροι "παρακρατικοί" και "προβοκάτορες" (...) Οι εμπρηστές αυτοί δεν είναι απαραιτήτως μέλη του ΚΚΕ ή του ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί ίσως και να σιχαίνονται το ΚΚΕ ή τον ΣΥΡΙΖΑ. Ανήκουν, όμως, στο "οικογενειακό άλμπουμ της Αριστεράς" - για να δανειστώ την υπέροχη έκφραση της Ροσάνα Ροσάντα για τις "Ερυθρές Ταξιαρχίες"» (Ι. Κ. Πρετεντέρης στα χτεσινά «ΝΕΑ»). Ο δημοσιολόγος πασχίζει να πείσει ότι η ιδεολογία και η πολιτική του ΚΚΕ φτιάχνουν προβοκάτορες, χρησιμοποιώντας την εκτίμηση ενός στελέχους της ιταλικής αριστεράς από την εποχή του ευρωκομμουνισμού. Αλλά οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες» όχι μόνο δεν έχουν καμιά σχέση με το «οικογενειακό άλμπουμ της Αριστεράς», αλλά, αντίθετα, έχουν με το «οικογενειακό άλμπουμ της CIA», όπως αποκαλύπτεται από το βιβλίο του Λ. 
Ζαμοΐσκι «Τα κρυφά ελατήρια της διεθνούς τρομοκρατίας». Ας το δούμε.
***
«Οι μυστικές υπηρεσίες είχαν τάξει σκοπό τους, αφού μπάσουν τους ανθρώπους τους στο νεολαιίστικο κίνημα, να σκαρώσουν έναν μηχανισμό προβοκατόρικων ενεργειών, δίνοντας σ' αυτές τις ενέργειες ολοένα πιο έντονο και στη συνέχεια καθαρά τρομοκρατικό χαρακτήρα. Αλλωστε, το ίδιο το περιβάλλον ευνοούσε τα σχέδιά τους, εφόσον ένα σημαντικό μέρος της εξεγερμένης νεολαίας καταγόταν από ευκατάστατες οικογένειες και είχε κληρονομήσει την αντιπάθεια για το οργανωμένο εργατικό κίνημα, για την πειθαρχία. Οπότε διανοιγόταν ευρύ πεδίο για κοινή δράση των νεοφασιστών, της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών. Ορισμένοι ηγέτες της ανταρσίας προέρχονταν από τις φιλοφασιστικές ομάδες ή από τους συντηρητικούς καθολικούς κύκλους. Φασίστας ήταν ο καθοδηγητής των "Ερυθρών Ταξιαρχιών" στην Ιταλία Ρενάτο Κούρτσο και μαθητές των ιησουιτών ο "ιδεολόγος" Αντόνιο Νέγκρι και πολλοί συναγωνιστές του. Αυτοί εισήγαγαν, άλλωστε, στο κίνημα τις αντικομμουνιστικές, αντισοβιετικές αντιλήψεις. Αυτοί προπαγάνδιζαν τα αριστερίστικα δόγματα και εκμεταλλεύονταν την ανυπομονησία της μάζας των μικροαστών που αποτελούσαν το "προζύμι" της ανταρσίας. Εδώ βρέθηκαν επίσης παιδιά υπουργών, στελέχη συντηρητικών κομμάτων, ακόμα και διευθυντές μονοπωλίων. Κοντολογίς, υπήρχαν μεγάλα περιθώρια να κατακλύσουν το κίνημα ομάδες με υπερεπαναστατικές ονομασίες, που ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια μετά τη βροχή, διάφοροι προβοκάτορες και πράκτορες της αστυνομίας, καθώς και ύποπτα άτομα που συνδέονταν με τη ΣΙΑ. Αυτοί οι τελευταίοι, που είχαν στρατιωτική κατάρτιση, προσέδιδαν συχνά στους νεοσύστατους νεολαιίστικους σχηματισμούς στρατοκρατικό χαρακτήρα.
***
Ο μεγαλύτερος κήρυκας του "άτακτου παρτιζάνικου πολέμου" στην Ιταλία (και στη Γαλλία) είναι ο καθηγητής Αντόνιο Νέγκρι, ο οποίος, όπως ο νεοφασίστας Φρέντα, κατάγεται κι αυτός από την Πάδουα. Ο Νέγκρι, μαζί με το Ρενάτο Κούρτσο και άλλους ηγέτες των "Ερυθρών Ταξιαρχιών", έδρασε για πολύν καιρό στο Παρίσι, δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Βενσέν, κι έγινε ο "άνθρωπος" των Γάλλων "νέων φιλοσόφων". Ο οργανωτικός πυρήνας της ομάδας Νέγκρι περιστρέφεται γύρω από την παρισινή σχολή εκμάθησης ξένων γλωσσών "Υπερίων". Το περιβάλλον θυμίζει εκείνο μέσα στο οποίο δρούσαν ελεύθερα ο "Κύκνος" και άλλοι πράκτορες της ΣΙΑ την περίοδο του "παρισινού Μάη". Το περίεργο είναι ότι ο Νέγκρι έπαιρνε ανεμπόδιστα βίζες εισόδου στις ΗΠΑ. Η φήμη του σαν απολογητή των "ανταρτών των πόλεων" δεν ενόχλησε καθόλου τις αμερικανικές αρχές, οι οποίες σχεδόν αυτόματα αρνούνται να χορηγήσουν βίζες στους εκπροσώπους των κομμουνιστικών κομμάτων, τα οποία κατηγορούν για "υπονομευτικές προθέσεις".
***
Ο στρατηγός Ουίλιαμ Γιαρμπόρο, καθοδηγητής των ειδικών υπηρεσιών της ΣΙΑ, ομολόγησε σχετικά: "Η λεγόμενη "άτακτη" (τυφλή) τρομοκρατία είναι τακτική, επεξεργασμένη από τη ΣΙΑ σε συνεργασία με διάφορους ατλαντικούς οργανισμούς. Η τακτική αυτή χρησιμοποιείται κυρίως σαν βασικό στοιχείο για διάφορα προγράμματα που έχουν σαν σκοπό να αποσταθεροποιήσουν τις κυβερνήσεις και να πείσουν τον πληθυσμό να συμφωνήσει με την εγκαθίδρυση ισχυρού αστυνομικού κράτους". Οταν ο ηγέτης των "Ερυθρών Ταξιαρχιών" Ρενάτο Κούρτσο κλείστηκε το 1976 στις φυλακές της Πίζας, κατά περίεργο τρόπο, βρέθηκε στο ίδιο κελί με τον Αμερικανό πολίτη Ρόναλντ Σταρκ. Ο Σταρκ έδωσε στον Κούρτσο διευθύνσεις φίλων του στη Μέση Ανατολή, με τη βοήθεια των οποίων μπορεί να βρει όπλα και να κρυφτεί. Επίσης του έδειχνε με διάφορα σκίτσα πώς να χρησιμοποιήσει καλύτερα τις εκρηκτικές ύλες. Ο Σταρκ εγκατέλειψε πολύ γρήγορα το κελί της φυλακής, αν και έσερνε πίσω του μια μακριά ουρά από κατηγορίες, οι οποίες για τους συνηθισμένους θνητούς συνεπάγονται βαριές ποινές. Κι όταν ο Σταρκ αποφυλακίστηκε, στις 11 του Απρίλη του 1979 στην Μπολόνια (ύστερα πια από τη δολοφονία στην Ιταλία του Μόρο που θεωρήθηκε έργο των "Ερυθρών Ταξιαρχιών"), ο δικαστής χρησιμοποίησε την ακόλουθη παράξενη διατύπωση: Ο Σταρκ δεν υπάγεται στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου επειδή "είναι πράκτορας της ΣΙΑ και δούλευε μ' αυτή την ιδιότητα" (!). Να, λοιπόν, η έμπρακτη επιβεβαίωση αυτού που γράφει στο "εγχειρίδιό" του ο στρατηγός Ουέστμορλεντ για τη χρησιμοποίηση από την αμερικανική κατασκοπεία των "ακροαριστερών"!».
Δε σας τα 'χουν πει αυτά, κύριε δημοσιολόγε, ή ακολουθείτε τη λογική ο «σκοπός αγιάζει τα μέσα»; Ο,τι και αν συμβαίνει η δημοσιογραφία σας είναι κάλπικη, άρα και επικίνδυνη.
Ι.
 Αναρτήθηκε απο  Bandiera Rossa  

Εκμετάλλευση της απόγνωσης των ανέργων - Καταγγελία για την DousisCom


Εκμετάλλευση της απόγνωσης των ανέργων - Καταγγελία για την DousisCom 
Αγαπητοί Σύντροφοι του Redfly Planet,
είχα μια μικρή περιπέτεια στο χώρο της δημοσιογραφίας τον τελευταίο καιρό και φαντάζετε η μόνη λύση για να ακουστούν κάποια πράγματα και να μην την πατήσουν και άλλοι όπως και εγώ!


Είμαι 24 χρόνων, απόφοιτος της Φιλοσοφικής Ιωαννίνων πλεον. Έχοντας εργαστεί από τα μαθητικά μου χρόνια σε ταβέρνες, καφετέριες, μπαράκια, καθαριστήρια χαλιών, διανομή φυλλαδίων κ.α. (χώρις να έχω ούτε ένα ένσημο σήμερα γιατί ήμουν  ΠΑΝΤΑ ανασφάλιστος) εργάστηκα και για 2 χρόνια κατά την διάρκεια των σπουδών μου, σε τοπικό έντυπο της πόλης ως δημοσιογράφος και αυτή ήταν και η πρώτη επαφή μου με το χώρο. Όταν ολοκλήρωσα την στρατιωτική μου θητεία λοιπόν (για όσους είναι προκατελειμένοι, σαν τον προηγούμενό μου εργοδότη και με πει αναρχοκομμουνιστή: στις Ειδικές Δυνάμεις λόγω υψηλού πατριωτικού φρονήματος τρομάρα μου), πίστευα ό,τι με έμαθαν από μικρό παιδί, δηλαδή ότι οι καλοί και όσοι προσπαθούν δε βγαίνουν χαμένοι. Έτσι λοιπόν μετά από ένα 3μηνο ανεργίας, ψάχνοντας στο χώρο της εκπαίδευσης, αποφάσισα να στείλω ένα βιογραφικό σε μια εκδοτική εταιρεία που ζήταγε δημοσιογράφους μέσω αγγελίας. Μετά από 2 μήνες δουλειάς 10 και 12 ωρών, με γενικόλογες υποσχέσεις για πρόσληψη, μου ξεκαθάρισαν οτι θα πρέπει να δουλεύω τουλάχιστον από 3 έως 6 μήνες απλήρωτος ώστε να απαιτήσω δεδουλευμένα έστω και τα έξοδα των μετακινήσεων μου!




 Η εταιρεία Dousiscom με εκδότη τον Τάσο Δούση βάζοντας επανελειμένα αγγελίες μέχρι και πρόσφατα, δήθεν ότι ζητάει δημοσιογράφους καταφέρνει να εκδίδει εκμεταλευόμενη τους απελπισμένους ανέργους, 2 επιλέον μηνιαία έντυπα εν καιρό κρίσης, τα οποία τα διαφημίζει και με τηλεοπτικά spot!
 Οι "δόκιμοι" στην εταιρεία αυτή τη στιγμή είναι τουλάχιστον 10 και οι οποίοι ανακυκλώνονται όταν ξυπνήσουν , με τους επόμενους που συρρέουν λόγω ανεργίας, να απαντήσουν στην αγγελία! Οι "δόκιμοι" φυσικά χρησιμοποιούνται ως τρομοκρατία στους ήδη προσληφθέντες υπαλλήλους, για ενδεχόμενες μειώσεις ή καθηστερήσεις μισθών κ.λ.π. Δουλεύουν όλοι ακόμα και τις μέρες που έχει κυρήξει απεργία και η ίδια η ΕΣΗΕΑ! 


 Το πρόσωπο της εργοδοσίας στο σύνολο των M.Μ.Ε. γίνεται ακόμα πιο προφανές αν συνυπολογίσετε οτι εκτός από τη γενική πλύση εγκεφάλου που προσφέρουν μέσω του lifestyle αυτοί οι κύριοι, μιλούν στα editorials τους για την ευθύνη που έχουν είτε οι δημόσιοι υπάλληλοι, είτε τα μικρομάγαζα που δεν κόβουν αποδείξεις ή η γενικότερη νοοτροπία του Ελληνάρα για την κατάσταση της χώρας! Η υποκρισία περισεύει από τους κυρίους του σιναφιού αυτού καθώς όχι μισθό δεν καταβάλλουν στους εργαζόμενους αλλά ούτε τις νόμιμες ασφαλιστικές εισφορές προς το κράτος! Μήπως έτσι φτάσανε τα ταμεία εδώ "κύριε" Δούση;


 Η κατάσταση στις εταιρείες του Δούση είναι γνωστή εδώ και αρκετό καιρό τελικά, απλά εγω δεν το γνώριζα και έπεσα θύμα. Σας παραπέμπω σε σχετικό link διαμαρτυρίας από το 2009 http://katalipsiesiea.blogspot.com/2009/02/icons-travellers.html όπου τότε ο κύριος Δούσης έβγαζε ένα μόνο μηνιαίο έντυπο. Όσο αυξάνεται λοιπόν η ανεργία και η φτώχεια η Dousiscom αναπτύσσεται με την παραγωγική εργασία απλήρωτων εργαζομένων!


 Κάντε κάτι ώστε να μην χάσουν χρόνο και χρήμα και άλλοι εργαζόμενοι!


 Με συντροφικούς χαιρετισμούς, 
 Π. Δημήτρης 
 Κόκκινη προπαγάνδα εκτοξεύθηκε από  Redfly

Η στάση των Κομμουνιστών στη Δικτατορία: πείρα Κομμουνιστικού ατσαλώματος - του Δημήτρη Γόντικα


∆ε θα επιχειρήσουµε να περιγράψουµε και να αναλύσουµε ιστορικά
γεγονότα που συνδέονται µε τη στρατιωτικοφασιστική δικτατορία της
21ης Απρίλη 1967. Εχουν γραφτεί αρκετά. Οφείλουµε όµως µε την ευ-
καιρία να σηµειώσουµε το εξής χαρακτηριστικό: όσο αποµακρυνόµα-
στε από την περίοδο εκείνη, η ιστορική αναφορά περιορίζεται σε ορι-
σµένες ηµεροµηνίες: Την 24η Ιούλη 1974, ηµέρα κατάρρευσης της
χούντας και την 17η Νοέµβρη 1973, επέτειο της εξέγερσης του Πολυ-
τεχνείου. Οργανώνονται σχετικές εκδηλώσεις που παίρνουν όλο και πε-
ρισσότερο τυπικό ή µουσειακό χαρακτήρα. Ετσι για τις νεότερες γενιές
ουσιαστικά ζητήµατα και γεγονότα παραµένουν άγνωστα.Αποκτά επο-
µένωςιδιαίτερη αξία να θυµίσουµε ορισµένα «στιγµιότυπα» από την πε-
ρίοδο αυτή, που νοµίζουµε ότι έχουν µια γενικότερη σηµασία και µπο-
ρούν να προσθέσουν σε γνώσεις, ιστορική πείρα και προβληµατισµό.
Η εκδήλωση της Κοµµατικής Οργάνωσης Αθήνας αποτελεί µια ακό-
µα ευκαιρία που µας θυµίζει το καθήκον να µελετάµε συνεχώς την ιστο-
ρία του εργατικού και λαϊκού κινήµατος και του Κόµµατος. Να τη µε-
λετάµε κριτικά µε σκοπό να διδασκόµαστε, να βγάζουµε συµπεράσµα-
τα και να διαµορφώνουµε σταθερή άποψη και στάση. Στάση αρχών σε
όλα τα ζητήµατα, κυρίως, να στερεώνουµε τα βήµατά µας και να κά-
νουµε την πίστη µας ακλόνητη σχετικά µε το σκοπό για τον οποίο έχου-
- 133 -
* Οµιλία του ∆ηµήτρη Γόντικα σε εκδήλωση που οργάνωσε η ΚΟ Αθήνας του ΚΚΕ, στις
24 Απρίλη του 2009. Ο ∆ηµήτρης Γόντικας είναι µέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.
ιστορία
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 133µε στρατευθεί: Τη σοσιαλιστική επανάσταση και την οικοδόµηση της
σοσιαλιστικής - κοµµουνιστικής κοινωνίας.
Υπάρχει κάποιο κριτήριο που να επιβεβαιώνει και να αποδεικνύει το
ακλόνητο της πίστης στην υπόθεσή µας; Κριτήριο του βαθµού αφοµοί-
ωσης στην υπόθεση αυτή είναι η συνειδητή στάση, δηλαδή η ανυποχώ-
ρητη στάση και πίστη στον τελικό σκοπό, χωρίς αβαρίες και υποχωρή-
σεις µπροστά σε οποιαδήποτε δυσκολία ή εµπόδιο. Και ποια είναι η
απόδειξη; Η απόδειξη είναι µόνο µία: Να φεύγει καθένας και καθεµία
από τη ζωή µε το κεφάλι ψηλά, µε την πεποίθηση ότι έκανε στο ακέραιο
το καθήκον του, µε την ικανοποίηση ότι έφτασε στο τέρµα «ορθοστα-
τών και ορθοβαδίζων», ότι ολοκλήρωσε τη ζωή του ως κοµµουνιστής
και κοµµουνίστρια, ως µέλος του ΚΚΕ.∆εν υπάρχει καλύτερη απόδει-
ξη και µεγαλύτερη τιµή.
Είναι µεγάλος δρόµος και αγώνας που δεν επιτρέπει εφησυχασµό και
επανάπαυση ούτε στιγµή και απαιτεί διαρκή ετοιµότητα για την αντι-
µετώπιση σύνθετων, απρόβλεπτων και δύσκολων καταστάσεων.Τέτοια
είναι η ιστορία του επαναστατικού κινήµατος και της ταξικής πάλης, µε
απότοµες καµπές ανόδου και υποχώρησης, ειρηνικών και ένοπλων αγώ-
νων, µαζικών και ατοµικών ηρωισµών, µε νίκες και ήττες, µε θυσίες, µε
απώλειες, µε πολλά ζικ-ζακ. Πάντα όµως η συνισταµένη της εξέλιξης
είναι ανοδική, προωθητική, το νέο πάντα βγαίνει νικητής. Οι ιδέες µας
είναι παντοδύναµες γιατί είναι αληθινές. Ο σοσιαλισµός-κοµµουνισµός
είναι το νέο που γεννιέται, είναι το µέλλον της ανθρωπότητας.
Η µελέτη και η γνώση της Ιστορίας είναι ένας από τους σπουδαιότε-
ρους παράγοντες που συµβάλλουν να προλαβαίνεις και να αποφεύγεις
στραβοπατήµατα και να προβλέπεις, όσο γίνεται καλύτερα προετοιµα-
σµένος, τις εξελίξεις. Η ιστορική εξέλιξη και η ταξική πάλη ποτέ δεν εί-
ναι µια ευθεία γραµµή, φέρνουν πάντα καινούργια και απρόβλεπτα ζη-
τήµατα. Η περίοδος που εξετάζουµε, από την άποψη αυτή, συγκεντρώ-
νει ενδιαφέροντα στοιχεία και πείρα.
   
Τι έγινε στις 21 Απριλίου 1967;
Ξυπνήσαµε µε τα τανκς στους δρόµους και µε µαζικές συλλήψεις, βά-
- 134 -
ιστορία
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 134ση προδιαγεγραµµένου σχεδίου. Ο κύριος όγκος των συλληφθέντων
ήταν κοµµουνιστές, οπαδοί και φίλοι του ΚΚΕ, καθώς και συνεργαζό-
µενοι. Συνελήφθηκαν και αρκετοί αστοί πολιτικοί, ανάµεσά τους τα βα-
σικά στελέχη της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης.
Οι συλληφθέντες της πρώτης κατηγορίας συγκεντρώθηκαν στα κατά
τόπους αστυνοµικά τµήµατα και από εκεί στον Ιππόδροµο του Φαλή-
ρου ή σε άλλα σηµεία, σε άλλες πόλεις. Στη συνέχεια µε αρµαταγωγά
στάλθηκαν εξορία, στη Γιούρα. Η Γιούρα είναι ένα ξερονήσι στις Κυ-
κλάδες, χωρίς νερό και ιδιαίτερη βλάστηση, γνωστός τόπος φυλακών
και βασανιστηρίων. Εγκαινιάστηκε το 1947, έκλεισε το 1952. Ανοιξε
πάλι το 1955 µέχρι το 1962 και ξανά πάλι το 1967, όπου µεταφέρθηκαν
περίπου 6.000 εξόριστοι.
Οι αστοί πολιτικοί κρατήθηκαν σε ξενοδοχεία. Αλλοι προσωρινά και
άλλοι εξορίστηκαν σε διάφορα κατοικηµένα χωριά ή κωµοπόλεις.
Η χούντα ανέστειλε µια σειρά αστικές ελευθερίες, τη λειτουργία των
κοµµάτων, επιβάλλοντας το στρατιωτικό νόµο µε ατελείωτα «απαγο-
ρεύεται». Ηταν ένα καθεστώς τρόµου.
Η κήρυξη και επιβολή της δικτατορίας έγινε στο όνοµα του «κοµ-
µουνιστικού κινδύνου» και στηρίχτηκε στο σχέδιο «Προµηθέας» που
είχε εκπονηθεί στα πλαίσια του ΝΑΤΟ για έκτακτες καταστάσεις.
Η αιτιολογία ότι η δικτατορία επιβλήθηκε για την αντιµετώπιση του
«κοµµουνιστικού κινδύνου» ήταν ένα σαθρό επιχείρηµα. Το λαϊκό κί-
νηµα εκείνη την περίοδο είχε βεβαίως µια ανάπτυξη, αλλά δεν προκα-
λούσε ιδιαίτερη ανησυχία στην άρχουσα τάξη και στουςιµπεριαλιστές,
κυρίως λόγω του προσανατολισµού του. Ο αντικοµµουνισµός όµως
ήταν κυρίαρχο ιδεολογικό στοιχείο, επίσηµη κρατική πολιτική.Το ΚΚΕ
ήταν παράνοµο και η κοµµουνιστική ιδεολογία υπό διωγµόν. Αποδει-
κνύεται για άλλη µια φορά ότι ο αντικοµµουνισµός είναι πάντα το προ-
κάλυµµα για αντιλαϊκά σχέδια και µέτρα.
Γεννιέται τότε το ερώτηµα. Για ποιο λόγο έγινε το πραξικόπηµα; Εγι-
νε κυρίως για εσωτερικές ανάγκες του συστήµατος και στήριξης των
επιδιώξεων του αµερικάνικου ιµπεριαλισµού στην περιοχή.
Τα αστικά πολιτικά κόµµατα δεν ήταν σε θέση να ανταποκριθούν στο
αίτηµα των καιρών για εκσυγχρονισµό του αστικού πολιτικού συστή-
µατος από τη µια µεριά και από την άλλη οι ΗΠΑ ήθελαν την Ελλάδα
στήριγµα στον πόλεµο που ετοίµαζαν στηΜέσηΑνατολή. Πόλεµος που
- 135 -
η στάση των κομμουνιστών στη δικτατορία...
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 135ξεκίνησε λίγο διάστηµα µετά την επικράτηση της χούντας. Το Κυπρια-
κό ζήτηµα ήταν επίσης παράγοντας που φαίνεται ότι έπαιξε ρόλο στο
χουντικό πραξικόπηµα.
Το πραξικόπηµα των συνταγµαταρχών στηρίχτηκε σε επίλεκτες δυ-
νάµεις του στρατού, των ΣωµάτωνΑσφαλείας και γενικότερα του κρα-
τικού µηχανισµού. Να σηµειωθεί ότι παρόµοια σχέδια για πραξικόπη-
µα είχαν και οι στρατηγοί σε συνεννόηση µε το παλάτι και µε ένα µέρος
των αστικών κοµµάτων. Πρόλαβαν όµως οι συνταγµατάρχες.
Η «οικονοµική ολιγαρχία» (το κεφάλαιο, τα µονοπώλια) και στη µια
και στην άλλη περίπτωση δεν ήταν αµέτοχη και βγήκε συνολικά ενι-
σχυµένη από τη χουντική διακυβέρνηση.
Στο σηµείο αυτό αξίζει να βγάλουµε το πρώτο συµπέρασµα.
Η αστική τάξη, ο ιµπεριαλισµός δε διστάζει να φτάσει στα άκρα, όταν
το απαιτούν τα γενικότερα συµφέροντά του. Πάντα η αστική τάξη είναι
έτοιµη να κινητοποιήσει τους µηχανισµούς της, τους οποίους προετοι-
µάζει, ενισχύει και εκσυγχρονίζει µε κύριο προσανατολισµό την ανα-
χαίτιση ή τη συντριβή του εργατικού και λαϊκού κινήµατος και της πρω-
τοπορίας του.
Οι λαϊκές ελευθερίες στο σύστηµα του ιµπεριαλισµού είναι πάντα πε-
ριορισµένες, διαρκώς υπό αίρεση και η υπεράσπισή τους είναι αντικεί-
µενο συνεχούς αγώνα. ∆εν επιτρέπεται στο εργατικό κίνηµα και στην
πρωτοπορία του η παραµικρή αυταπάτη και έλλειψη επαγρύπνησης. Η
νοµιµότητα για την αστική τάξη και το εργατικό κίνηµα είναι έννοιες
αντιστρόφως ανάλογες.
    
∆υστυχώς πρόκειται για τραγωδία. Την ηµέρα που εκδηλώθηκε η δι-
κτατορία στην εφηµερίδα «Αυγή», δηµοσιογραφικό όργανο της Ε∆Α,
υπήρχε κύριο άρθρο µε τον τίτλο «Γιατί δεν θα γίνει δικτατορία».
Εχει αξία να γνωρίζουµε ότι οι πρωταγωνιστές αυτής της άποψης ήταν
και πρωταγωνιστές της άποψης ότι δε χρειάζεται το ΚΚΕ, ήταν οι φο-
ρείς που προωθούσαν τη διάλυσή του.
Παρά το ότι στον ορίζοντα µήνες πριν ήταν έντονη η φιλολογία για
προετοιµαζόµενο πραξικόπηµα και ενώ είχε καταγγελθεί η ύπαρξη
- 136 -
ιστορία
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 136χούντας στο στρατό, δεν υπήρχε καµιά προετοιµασία αντίστασης. Οι
ηγεσίες του κόµµατος στην Ελλάδα και της Ε∆Α βρέθηκαν απροετοί-
µαστες και τα περισσότερα ηγετικά στελέχη πιάστηκαν από την πρώτη
ηµέρα. Με την κήρυξη του πραξικοπήµατος δεν υπήρξε καµιά αντί-
δραση.Μόνο ορισµένες αυθόρµητες και περιορισµένες αντιδράσεις ση-
µειώθηκαν την ηµέρα εκείνη.Αργότερα ο αγώνας οργανώθηκε, κλιµα-
κώθηκε και συνέβαλε στην κατάρρευση της χούντας.
Είναι βέβαιο ότι αν υπήρχε προετοιµασία και σχέδιο θα έβρισκε αν-
ταπόκριση στο λαό και τη νεολαία. Και όπως αποδείχτηκε εκ των υστέ-
ρων, η οργανωµένη αντίσταση θα είχε αντανάκλαση και µέσα στο στρα-
τό και σε µια µερίδα αξιωµατικών.
∆εν υπήρχε σχέδιο και προετοιµασία γιατί στην ουσία δεν υπήρχε
ΚΚΕ. Οχι µόνο επειδή ήταν παράνοµο, αλλά κυρίως γιατί δεν είχε ορ-
γανωµένη δύναµη. Κοµµουνιστές υπήρχαν, οργανώσεις τηςΕ∆Αυπήρ-
χαν, αλλά δεν ήταν κοµµουνιστικές. Το ΚΚΕ είχε διαλύσει τις οργανώ-
σεις του από το 1958. Ηταν ένα µεγάλο ολίσθηµα γι’ αυτό και χαρα-
κτηρίστηκε αργότερα ως θεµελιακό λάθος.
Τότε στο Κόµµα διεξαγόταν ισχυρή ιδεολογική πάλη µε τις οπορτου-
νιστικές αντιλήψεις που ήταν κυρίαρχες µέσα στο Κόµµα. Η διαπάλη
ήταν ανοικτή και σε όλα τα ζητήµατα στρατηγικής σηµασίας, όπως: Για
το χαρακτήρα της επανάστασης και το σοσιαλισµό, για τη µαρξιστική-
λενινιστική θεωρία και τον προλεταριακό διεθνισµό, για τις αρχές ορ-
γάνωσης του Κόµµατος και για το χαρακτήρα του, για τη στάση απέ-
ναντι στη σοσιαλδηµοκρατία κ.ά. Κυριαρχούσε ο λεγκαλισµός, η προ-
σκόλληση δηλαδή στην αστική νοµιµότητα και η αυταπάτη του κοινο-
βουλευτισµού.Το εργατικό κίνηµα, παρά τους σηµαντικούς αγώνες που
είχε καταγράψει, ήταν στην πραγµατικότητα ουρά της «Ενωσης Κέν-
τρου». Το Κόµµα είχε χάσει την ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική
του αυτοτέλεια. Η κρίση αυτή κορυφώθηκε το 1968 και οδήγησε σε ρή-
ξη κατά τις εργασίες της 12ης Ολοµέλειας (Φλεβάρης 1968). Χρει-
άστηκαν τα επόµενα χρόνια αρκετοί αγώνες ώσπου το Κόµµα να απο-
καταστήσει τα κοµµουνιστικά του χαρακτηριστικά και να εδραιωθείως
πρωτοπόρα επαναστατική δύναµη, όπως εκφράζεται σήµερα.
Το Κόµµα σήµερα, απαλλαγµένο από αστικές και µικροαστικές επιρ-
ροές, µπορεί, ως εκφραστής των γενικών συµφερόντων της εργατικής
τάξης, να χαράσσει τη στρατηγική και τακτική του και να οργανώνει την
- 137 -
η στάση των κομμουνιστών στη δικτατορία...
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 137εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώµατα και τη νεολαία σε αποφασιστικό
αγώνα µε την αστική τάξη και την εξουσία της. Εκφράζεται χαρακτηρι-
στικά µε τα συνθήµατα: «Νόµος είναι το δίκιο του εργάτη», «Απειθαρ-
χία και ανυπακοή», «Αλλαγή τάξης στην εξουσία», «Λαϊκή εξουσία -
σοσιαλισµός».
     
Ενα εξίσου σηµαντικό κεφάλαιο αφορά τις συλλήψεις και τη στάση
των συλληφθέντων κατά τις πρώτες µέρες της δικτατορίας, αλλά και
στη διάρκειά της. Στο γενικό κλίµα των πρώτων ηµερών της δικτατο-
ρίας κυριαρχούσε ο φόβος και η τροµοκρατία. Σε αρκετά αστυνοµικά
τµήµατα χτύπησαν αρκετούς, άναρχα, κυρίως για να προκαλέσουν φό-
βο. Τα «επιστηµονικά» βασανιστήρια άρχισαν αργότερα. Ταυτόχρονα
διέδιδαν φήµες για εκτελέσεις. Κανείς γενικά δεν ήξερε τι σχέδια είχαν
και ποια θα ήταν η τύχη όσων είχαν συλληφθεί.
Πολλά µέλη και στελέχη του Κόµµατος, παρά το γεγονός ότι δε ζού-
σαν κοµµατική ζωή, ήταν αφοσιωµένοι αγωνιστές, έµπειροι, ατσαλω-
µένοι, προετοιµασµένοι και αποφασισµένοι για τη δυσκολία. ∆ε χρει-
άστηκε δεύτερη απόφαση για τη στάση που έπρεπε να κρατήσουν µπρο-
στά στους νέους διωγµούς, τις εξορίες, τις φυλακές, τις συνθήκες πα-
ρανοµίας.Ασυµβίβαστος αγώνας και αγωνιστική αισιοδοξία ότι στο τέ-
λος θα βγουν νικητές και δικαιωµένοι.
Πολλοί µόλις είχαν βγει από τις φυλακές και τις εξορίες. Είχαν σχεδόν
τη βαλίτσα τους έτοιµη. Ετσι δεν αιφνιδιάστηκαν και κράτησαν αγωνι-
στική στάση.∆εν έκαναν καµιά υποχώρηση απέναντι στις διωκτικές αρ-
χές της χούντας. Τράβηξαν το δρόµο της εξορίας και όσοι δεν πιάστη-
καν, µπήκαν στο δρόµο του αγώνα σε συνθήκες παρανοµίας.
Αρκετοί όµως αιφνιδιάστηκαν. Παρόλο που είχαν εµπειρίες, δεν ήταν
ατσαλωµένοι, γιατί είχαν προσαρµοσθεί στη λεγόµενη νοµιµότητα, εί-
χαν βάλει όρια στη δράση τους, βρέθηκαν µπροστά σε διλήµµατα και
τελικά υποχώρησαν.Εκαναν δηλώσεις ότι θα κάτσουν ήσυχα, δηλώσεις
αποκήρυξης, δηλώσεις µετάνοιας όπως ονοµάστηκαν. Ανάµεσά τους
ήταν και αγωνιστές µε δοκιµασία και πείρα, που είχαν αντέξει σε πολύ
πιο δύσκολες συνθήκες.
- 138 -
ιστορία
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 138Μια µεγάλη κατηγορία αγωνιστών ήταν νέοι στο κίνηµα. ∆εν είχαν
εµπειρίες. Αλλοι κράτησαν, δε φοβήθηκαν ενώ άλλοι τά ’χασαν, φο-
βήθηκαν, υποχώρησαν. Οι συλλήψεις δε σταµάτησαν µετά τις πρώτες
ηµέρες. Συνεχίστηκαν και τα επόµενα χρόνια ως το τέλος της χούντας.
Μόνο που τώρα προσπαθούσαν πιο οργανωµένα στα αστυνοµικά τµή-
µατα να «σπάσουν» όσους έπιαναν και να µην τους στείλουν εξορία.
Αρκούσε µια δήλωση ότι θα κάτσουν ήσυχα. Στην πορεία όµως, όποιος
έκανε µια τέτοια µικρή υποχώρηση, δεν τον άφηναν σε χλωρό κλαρί.
Φυσικά υπήρξαν και αρκετοί, ιδιαίτερα νέοι, που δεν έκαναν καµιά υπο-
χώρηση, αλλά δεν τους έστειλαν εξορία. Προτιµούσαν να τους έχουν
υπό συνεχή παρακολούθηση παρά να τους στείλουν εξορία, γιατί κατα-
λάβαιναν ότι εκεί θα ατσαλώνονταν µαζί µε τους άλλους έµπειρους
αγωνιστές, θα αποκτούσαν άλλη στάση, θα ολοκληρώνονταν. Αρκε-
τούς έστειλαν στα έκτακτα στρατοδικεία και από εκεί στις φυλακές.
Αξίζει όµως να σταθούµε περισσότερο στο καίριο ερώτηµα: Γιατί εί-
χαµε υποχωρήσεις από µια µερίδα αγωνιστών;
∆εν υπήρχε οργανωµένη προετοιµασία για τη στάση που έπρεπε να
κρατήσει και το εργατικό λαϊκό κίνηµα, αλλά και ο καθένας και η κάθε
µία ατοµικά απέναντι σε µια παρόµοια κατάσταση. Οσοι άντεξαν τα κα-
τάφεραν γιατί είχαν προσωπική πείρα είτε γιατί είχαν ζωντανές εµπει-
ρίες οικογενειακές είτε γιατί είχαν γνωριστεί µε την ιστορία των φυλα-
κών και των εξοριών, την ιστορία του κινήµατος και την αγωνιστική
συµπεριφορά χιλιάδων αγωνιστών. ∆εν υπήρχε η ιδεολογική προετοι-
µασία γιατί στο Κόµµα κυριαρχούσε η ιδεολογική σύγχυση και ο συµ-
βιβασµός.
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ»
• Το πρώτο και κυριότερο είναι να καλλιεργείται αδιάκοπα θεωρητι-
κά και πρακτικά η πίστη στο δίκιο του αγώνα για τη σοσιαλιστική επα-
νάσταση και οικοδόµηση.
• Να µην κρύβονται οι απαιτήσεις και οι δυσκολίες του αγώνα.
• Να αναπτύσσεται η αγωνιστική διαπαιδαγώγηση ώστε να διαµορ-
φώνει αγωνιστικό χαρακτήρα ο καθένας και η καθεµία που µπαίνει στο
κίνηµα.
• Να αναπτύσσεται η ετοιµότητα για θυσίες, που άλλωστε αποτελεί
- 139 -
η στάση των κομμουνιστών στη δικτατορία...
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 139κριτήριο της αφοσίωσης. Η ετοιµότητα να βρεθεί ο αγωνιστής απέναν-
τι στις διωκτικές αρχές και να έχει καλλιεργήσει τη θέληση, τις δυνά-
µεις του για ανυποχώρητη στάση απέναντί τους ως το τέλος.
• Να υπάρχει αντικειµενική γνώση του αντιπάλου και των µεθόδων
του.
• Να αναπτύσσεται ανυποχώρητο πνεύµα χωρίς υπολογισµό συνε-
πειών.
Στο Κόµµα µας υπάρχει πλούσια πείρα σε αυτά τα ζητήµατα που δεί-
χνει ότι ο αγωνιστής έχει ανεξάντλητες δυνάµεις και αντοχές όταν είναι
αποφασισµένος και βάζει πάνω από τον εαυτό του το Κόµµα, τον αγώ-
να, το δίκιο του αγώνα.
Και ποιες είναι οι πηγές της δύναµης που τον εξοπλίζει µε αντοχή;
Οτι εκφράζει τα συµφέροντα της εργατικής τάξης, του λαού σε κάθε
στιγµή απέναντι στην καπιταλιστική βαρβαρότητα. Οτι δεν είναι ένα
απλό άτοµο. Οτι δεν προδίδει το λαό και το Κόµµα κάτω από οποιεσ-
δήποτε συνθήκες.
Είναι µεγάλη παράδοση για το ΚΚΕ η συνεπής αγωνιστική στάση
απέναντι στην εργοδοσία, στο κράτος της, στις διωκτικές αρχές του,
στάση που έφτανε ως το εκτελεστικό απόσπασµα. Είναι µια από τις βα-
θιές ρίζες του ΚΚΕ στο λαό. Να µην το ξεχνάµε ούτε λεπτό ότι ο λαός
πάντα εκτιµά την αγωνιστική στάση και αναγνωρίζει τους πρωτοπό-
ρους αγωνιστές για τη στάση αρχών και το αγωνιστικό ήθος τους.
ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΩΝ
Συγκεντρώθηκαν σε διάφορα σηµεία, όπως προαναφέρθηκε, και από
εκεί µε αρµαταγωγά κατέληξαν στη Γιούρα, όπου µετά από αγώνες µε-
ταφέρθηκαν ύστερα από µερικούς µήνες σε κατοικηµένο νησί, στηΛέ-
ρο (700 κρατούµενοι, 14 Σεπτέµβρη 1967). Στην Αθήνα, όπου ένα µε-
γάλο µέρος τους συγκεντρώθηκε στον Ιππόδροµο, διαδραµατίστηκαν
τα εξής: Σκότωσαν τον Παναγιώτη Ελή εν ψυχρώ, προκειµένου να δη-
µιουργήσουν κλίµα φόβου και καθυπόταξης. Υποχρέωσαν την ίδια
στιγµή ένα ηγετικό στέλεχος της Ε∆Α-ήταν και µέλος της ΚΕ του Κόµ-
µατος, το οποίο αργότερα αποχώρησε από το Κόµµα- να τρέχει γύρω-
γύρω στον Ιππόδροµο. Στάση απαράδεκτη. ∆εν έπρεπε να κάνει ούτε
βήµα. Μπροστά στους συγκρατούµενούς του έπρεπε να είναι ακλόνη-
- 140 -
ιστορία
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 140τος έστωκαι αν αυτό στοίχιζε τη ζωή του. Σε παρόµοιες περιστάσεις έχει
µεγάλη σηµασία η στάση ηγετικών στελεχών.
Για να συντηρούν κλίµα πανικού και υποχώρησης, µετέφεραν αρκε-
τούς οι οποίοι είχαν κάνει δήλωση µε τη σύλληψή τους. Τέτοιους δη-
λωσίες τους έστειλαν µέχρι τη Γιούρα για να συνεχίσουν να πιέζουν
τους υπολοίπους. Στην πορεία τους άφησαν. Στη διάρκεια της εξορίας
έκαναν και ορισµένοι άλλοι υποχωρήσεις, αλλά η µεγάλη πλειοψηφία
κράτησε αγωνιστική στάση απέναντι στη χούντα. Εχουµε πολλές περι-
πτώσεις αγωνιστών που άντεξαν υποδειγµατικά, π.χ. νεοπαντρεµένοι
µετά 15 και 20 χρόνια φυλακής, άλλοι που δέχτηκαν πιέσεις από τα σπί-
τια τους για να κάνουν δήλωση, πολλοί που άφησαν πίσω τους οικογέ-
νειες κυριολεκτικά στους πέντε δρόµους κλπ.
ΤΙ ΗΤΑΝ Η ∆ΗΛΩΣΗ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ
Σε ατοµικό επίπεδο πίεση για αποκήρυξη των ιδεών του Κόµµατος,
του ίδιου του Κόµµατος. Υπόσχεση για εγκατάλειψη του αγώνα, υπο-
ταγή στους αντιλαϊκούς νόµους καταστολής και αποκήρυξη ακόµα και
µελών της οικογένειας. Σκοπός ήταν να τσακίζουν και να εξουθενώνουν
αγωνιστικά καθέναν που έπεφτε στα χέρια των διωκτικών αρχών, µέχρι
και να τον µετατρέψουν σε όργανό τους.
Αυτές οι µέθοδοι αποτελούν µακρόχρονη παράδοση του αστικού κρά-
τους στην προσπάθεια να κάµψει το αγωνιστικό φρόνηµα των κοµµου-
νιστών. Οι αστικοί κρατικοί µηχανισµοί είχαν συγκεντρώσει µεγάλη
πείρα τα προηγούµενα χρόνια από την αντικοµµουνιστική δράση τους
και στην περίοδο της χούντας την αξιοποίησαν εκτεταµένα. Σε κάθε
σύλληψη εφάρµοζαν και ανάλογη τακτική.Αρχιζαν από νουθεσίες, περ-
νούσαν στις απειλές και τέλος στα βασανιστήρια. Παλιότερα έφταναν
ως την εκτέλεση.
Η δήλωση έπαιρνε πολλές µορφές και ξεκινούσε µε «ανώδυνες» υπο-
σχέσεις. Σε κάθε περίπτωση κατέληγε σε πλήρη εξουδετέρωση του αγω-
νιστή και καταρράκωση της αξιοπρέπειάς του.
Η πίεση για δήλωση δεν αφορούσε µόνο τα πρόσωπα, αλλά εκδηλω-
νόταν και εκδηλώνεται και σήµερα και στο ίδιο το Κόµµα. Να αποκη-
ρύξει τους σκοπούς του, την επαναστατική γραµµή πάλης, να υποχω-
ρήσει στα όρια της αστικής πολιτικής νοµιµότητας. Μαζί µε αυτό το
- 141 -
η στάση των κομμουνιστών στη δικτατορία...
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 141στόχο πηγαίνει και ο στόχος να συντριβεί η επαναστατική ιδεολογική
ηθική υπόσταση του ΚΚΕ.
Η ΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΡΙΣΗ
Είναι πλούσια η εµπειρία, όπως αυτή καταγράφηκε στην περίοδο της
χούντας. Πολλοί που πιάστηκαν έζησαν πρωτόγνωρες καταστάσεις Στη
διάρκεια της χούντας πιάστηκαν χιλιάδες άνθρωποι, ανάµεσά τους και
πολλοί που δεν ήταν κοµµουνιστές. Μπήκαν στον αγώνα από αντίθεση
στη χούντα και διάθεση να αγωνιστούν. Οσοι πιάνονταν, περνούσαν από
ανάκριση. Σκοπός των διωκτικών αρχών ήταν να χτυπήσουν τις παρά-
νοµες οργανώσεις, να διαλύσουν την παράνοµη δράση. Εποµένως επε-
δίωκαν να µάθουν για πρόσωπα και πράγµατα, ενώη όλη στάση και ενέρ-
γειές τους αποσκοπούσαν στη διαµόρφωση κλίµατος παντοδυναµίας.
Κάθε σύλληψη ήταν και µια ιδιαίτερη κατάσταση και είχε την ανάλο-
γη µεταχείριση. Στις συνθήκες εκείνες υπήρχε ένας µεγάλος µηχανι-
σµός παρακολούθησης και συλλογής πληροφοριών, ειδικοί µηχανισµοί
ανάκρισης και οµάδες εκπαιδευµένες σε βασανιστήρια. Για κάθε έναν
που πιάνονταν δηµιουργούσαν ένα περιβάλλον φόβου, τρόµου, ψυχο-
λογία υποταγής.∆ούλευαν επιστηµονικά. Σε πρώτη φάση προσπαθού-
σαν να σπάσουν µε το φόβο όσους έπιαναν, χρησιµοποιώντας διάφορα
µέσα, ανάλογα µε την περίπτωση, για να αποσπάσουν πληροφορίες. Στη
συνέχεια περνούσαν σε βασανιστήρια, εφόσον δεν απέδιδε η ψυχολο-
γική πίεση. Πολλοί είναι αυτοί που άντεξαν ως το τέλος, αλλά και πολ-
λοί που έσπασαν.
Αντεξαν όσοι ήταν προετοιµασµένοι και αποφασισµένοι και είχαν
σταθερή τακτική.Ανάµεσα τους παιδιά και κοπέλες που περνούσαν για
πρώτη φορά την πόρτα της Ασφάλειας.
Τι σηµαίνει όταν λέµε τακτική; Εκεί πρέπει να έχει συνειδητοποιήσει
ο καθένας ότι είναι µόνος του, αβοήθητος, χωρίς στήριγµα, απέναντι σε
οργανωµένες δυνάµεις του αντιπάλου που έχουν τακτική και σχέδιο
εναντίον του. Πράγµα που σηµαίνει αυτοσυγκέντρωση, πλήρη επαγρύ-
πνηση, καµιά χαλάρωση και απόφαση να βγεις νικητής. Πρέπει να ’χεις
τη δική σου τακτική, τη δική σου άµυνα απέναντι στην τακτική και τα
σχέδια του αντιπάλου, µε στόχο πάντα να βγεις νικητής. Και αν είσαι
έτσι αποφασισµένος, θα βγεις νικητής.
- 142 -
ιστορία
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 142Στη διαδικασία της ανάκρισης χρησιµοποιούσαν διάφορα τεχνάσµα-
τα και τακτικές. Μπορεί να έφερναν στοιχεία που κάποιος άλλος ίσως
να έδωσε, τα οποία να ήταν πραγµατικά.Μπορεί να σκηνοθετούσαν αν-
τιπαράθεση του ανακρινόµενου µε αυτόν που έδωσε τα στοιχεία. Μπο-
ρεί να έδιναν παραπλανητικές πληροφορίες.Μπορεί να σκηνοθετούσαν
συναντήσεις του ανακρινόµενου µε συγγενικά του πρόσωπα (πατέρα,
µάνα, παιδί), µπορεί να έβαζαν στο ίδιο κελί δικό τους άνθρωπο και να
τον παρουσίαζαν σαν συναγωνιστή, διάφορα τέτοια τεχνάσµατα. Οσοι
επιχείρησαν να ξεγελάσουν τηνΑσφάλεια µεψέµατα, όσοι επιχείρησαν
να δώσουν «ανώδυνες» πληροφορίες, βρέθηκαν σε χειρότερη θέση, σε
µεγαλύτερη πίεση.
Η µόνη αποτελεσµατική είναι η τακτική καµιάς υποχώρησης, καµιάς
αποδοχής κατηγορίας, οτιδήποτε και αν λένε, καµιά συζήτηση µε τα όρ-
γανα δίωξης.∆ε δίνουµε ονόµατα, δε λέµε µια κουβέντα, απαντάµε ξε-
ρά: «όχι, δε σας απαντάω, κάντε ό,τι θέλετε».Αυτή είναι η µόνη στάση
που επιτρέπει να βγει ο καθένας αγωνιστικά από τα χέρια των βασανι-
στών του. Και αυτό είναι το πιο σηµαντικό συµπέρασµα. Ο αγωνιστής
αντέχει. Ο φόβος είναι που γονατίζει και όχι ο πόνος από τα βασανι-
στήρια. Ζωντανή απόδειξη είναι το γεγονός ότι αρκετοί έσπασαν χωρίς
να φάνε ούτε ένα χαστούκι.
Και πώς ξεπερνάµε αυτό το φόβο, γιατί πάντα υπάρχει; Με την από-
φαση ότι θα βγεις νικητής.Με την απόφαση «κάντε ό,τι θέλετε, δεν υπο-
χωρώ, δεν κάνω βήµα πίσω». Ξεπερνώντας και την ιδέα του θανάτου.
Μόνον έτσι. ∆εν υπάρχει µεγαλύτερη ικανοποίηση όταν έχεις νικήσει
τον αντίπαλο. Είναι χιλιάδες αυτοί που τα έβγαλαν πέρα και παιδιά που
δεν είχαν περάσει ποτέ πριν την πόρτα της Ασφάλειας, που δεν ήξεραν
τι σηµαίνει κρατητήριο και όµως τα έβγαλαν πέρα παλικαρίσια γιατί ο
αγωνιστής έχει µεγάλες δυνάµεις.
    
Η ζωή στην εξορία και στις φυλακές είναι ένα επίσης µεγάλο κεφά-
λαιο. Θα θίξουµε µόνο µια πλευρά. Το συλλογικό κλίµα και η αλληλεγ-
γύη που κυριαρχεί βοηθάει στην αγωνιστική στάση. Μπορεί να µην
έκαναν στις εξορίες βασανιστήρια, όπως παλιότερα, αλλά ασκούσαν
- 143 -
η στάση των κομμουνιστών στη δικτατορία...
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 143όµως πολύπλευρες πιέσεις. Η ατοµική στάση σε κάθε περίπτωση ήταν
καθοριστική. Ο καθένας είχε προσωπικά προβλήµατα. Υπήρχαν αγω-
νιστές που ήταν 15-20 χρόνια φυλακή. Μόλις βγήκαν έκαναν οικογέ-
νεια, µπορεί µερικοί να έκαναν και παιδί και µετά από δυο χρόνια ξανά
εξορία ή άλλοι µπορεί να δηµιούργησαν µια κάπως σταθερή ζωή και ξα-
νά πάλι εξορία. Οι οικογένειες ήταν σταθερά δίπλα τους, βοηθούσαν,
ήταν σηµαντικό ζήτηµα η αλληλεγγύη και η στήριξη. Οµως άντεξαν και
αγωνιστές µε αξιοπρέπεια, αγωνιστική στάση και τιµή παρόλο που οι
οικογένειες τους τους πίεζαν, τους ασκούσαν ψυχολογική πίεση «το
παιδί δεν µπορεί, τα χρέη µεγαλώνουν». Ορισµένοι όµως δεν άντεξαν
και έκαναν δήλωση.
Μια επίσης διδακτική ιστορία.Το 1968 έγινε η 12η Ολοµέλεια.Υπήρ-
ξε αυτή η σύγκρουση, η διάσπαση και η ανασυγκρότηση του Κόµµα-
τος. Η οπορτουνιστική µερίδα έφυγε από το Κόµµα και συγκρότησε το
λεγόµενο «εσωτερικό». Αυτό είχε αντανάκλαση και στην εξορία και
στις φυλακές, όπου και εκεί έγινε οξύτατη ιδεολογική-πολιτική πάλη.
Οι κρατούµενοι στην πλειοψηφία τους, ιδιαίτερα στοΛακκί τηςΛέρου
που ήταν οι περισσότεροι, τάχθηκαν µε το Κόµµα και ήταν σηµαντική
η συµβολή τους. Αλλά ήταν σκληρή και η πάλη στους τόπους εξορίας.
Το 1968 έγινε και η αντεπανάσταση στην Τσεχοσλοβακία. Τότε πρώ-
τος και καλύτερος ο Γλέζος, κρατούµενος, βγήκε µε δήλωση καταδίκης
της Σοβιετικής Ενωσης. Η χούντα τον αποθέωσε.
Κάναµε αγώνες, γιατί είχαµε προβλήµατα.Υπήρχαν πολλοί άρρωστοι
άνθρωποι. ∆εν υπήρχαν φάρµακα. Η τροφοδοσία ήταν υποτυπώδης.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες κάναµε απεργίες πείνας, κλεινόµασταν
στους θαλάµους, χρησιµοποιούσαµε διάφορες µορφές πάλης. Πολλοί
που ήταν ενάντια στο Κόµµα, ήτανε και απεργοσπάστες. Και επιδεικτι-
κά, µπορεί να µην κάνανε δήλωση, αλλά πηγαίνανε µπροστά στην
ασφάλεια και δε συµµετείχαν σε αυτόν τον αγώνα.Μέχρι εκεί έφτανε η
στάση τους.
∆υο λόγια για την παρανοµία. Η δράση στην παρανοµία είναι επίσης
δύσκολη υπόθεση και πλούσια η πείρα του Κόµµατος. Καθοριστικό
στοιχείο εδώείναι ο προσανατολισµός.Μπαίνωστην παρανοµία δε ση-
µαίνει ότι πάω να κρυφτώ, να λουφάρω, να σώσω το τοµάρι µου, αλλά
να οργανώσω τον αγώνα σε άλλες συνθήκες.
Φυσικά τον πρώτο καιρό υπήρχαν πολλές δυσκολίες γιατί δεν υπήρ-
- 144 -
ιστορία
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 144χε αυτή η προετοιµασία. Στην πορεία τα πράγµατα βελτιώθηκαν.
Σηµαντική επίσης είναι η επεξεργασία της τακτικής και των µεθόδων
για όσο γίνεται πιο µαζική πάλη. Σηµαντικό ήταν να µάθει ο κόσµος ότι
υπάρχει αντίσταση, υπάρχει Κόµµα, υπάρχει δύναµη που παλεύει.
      
Σε αυτόν τον αγώνα είχε σηµασία ο παράνοµος τύπος, οι προκηρύξεις,
διάφορα έντυπα υλικά, αλλά και η µαζική έκφραση αντίστασης που
απαιτεί ιδιαίτερες µεθόδους δουλειάς, καλό συνδυασµό της παράνοµης
µε τη νόµιµη δουλειά.Αποτέλεσµα αυτής της γραµµής ήταν και οι πρώ-
τες φοιτητικές συνελεύσεις, οι πρώτοι εργατικοί αγώνες. Ολα αυτά δεν
έγιναν αυθόρµητα, έγιναν µε την πρωτοπόρα δουλειά των παράνοµων
οργανώσεων, στις οποίες στρατεύθηκαν αρκετά παιδιά που δεν ήταν
γνωστά, άρχισαν να δηµιουργούνται και µισονόµιµες οργανώσεις και
έτσι φούντωνε η αντιδικτατορική πάλη. Και έχει µεγάλη σηµασία εδώ
η πρωτοβουλία και ευρηµατικότητα των στελεχών και µελών που κι-
νούνται σε αυτές τις συνθήκες.
Στις συνθήκες παρανοµίας παίζει µεγάλο ρόλο η παρουσία αφανών
«ηρώων». Πρόκειται για όλους εκείνους και εκείνες που στήριξαν την
παράνοµη δουλειά.∆ιέθεταν τα σπίτια τους, τα γραφεία τους, στήριζαν
πολύπλευρα τις ενέργειες της παρανοµίας. Πάντως αυτό που έχει εν-
διαφέρον είναι ότι µέσα στο λαό υπάρχουν δυνάµεις που στηρίζουν τον
αγώνα. Ανεξάντλητες. Το κίνηµα δε χάνεται. Ξαναγεννιέται ακόµα και
από τις στάχτες του.
Το 1967 µπορεί να διέλυσαν τα πάντα, όµως το κίνηµα φούντωσε.
Επαναστατική οργάνωση νεολαίας δεν υπήρχε. Η ΚΝΕ ξεκίνησε από
5-10 ανθρώπους και έγινε µαζική οργάνωση, άντλησε δυνάµεις από τη
νεολαία µέσα από τον αγώνα. Επαιξε πρωτοπόρο ρόλο στην πάλη κατά
της χούντας και βγήκε από τη δικτατορία µε κύρος, µε δυνάµεις, µε µε-
γάλη πείρα.
Η χούντα διήρκησε εφτά χρόνια. Στην αρχή καλλιεργούνταν η άπο-
ψη ότι θα τραβήξει χρόνια.Υπήρχε η εµπειρία της Πορτογαλίας και της
Ισπανίας όπου είχαν 20-30 χρόνια δικτατορία. Η προπαγάνδα της στη-
ριζόταν στην παντοδυναµία, στο άτρωτο της χούντας. Καλλιεργούσε
- 145 -
η στάση των κομμουνιστών στη δικτατορία...
07_GONTIKAS_SEL_133-146:Layout 1  8/26/10  3:16 PM  Page 145την άποψη πως ό,τι και να κάνετε, όσο και να θυσιάζεστε, όσο και να
µένετε στη φυλακή, όσο και να τρέχετε από εδώ και από εκεί, το καθε-
στώς της χούντας θα κρατήσει πολλά χρόνια. Οµως αποδείχτηκε ότι κά-
θε άλλο παρά έτσι ήταν τα πράγµατα κι επιβεβαιώθηκε ότι κανένας µη-
χανισµός δεν είναι παντοδύναµος και αιώνιος, όσο και αν εµφανίζεται
έτσι. Κάθε αντιδραστικός µηχανισµός είναι ευάλωτος, βιώνει τις βαθιές
αντιφάσεις του, κάθε µορφή της εξουσίας- δικτατορίας του κεφαλαίου
είναι ιστορικά πεπερασµένη. Πολύ περισσότερο όταν υφίσταται την
πίεση της λαϊκής πάλης. Αυτό είναι το τελικό συµπέρασµα. Καµιά θυ-
σία δεν πάει χαµένη.
Η κλιµάκωση της αντιδικτατορικής πάλης συµβαδίζει µε την ανα-
συγκρότηση του Κόµµατος και της ΚΝΕ. Κάτω από αυτές τις συνθήκες
είναι γνωστά τα κατοπινά γεγονότα. Αρχισαν οι διάφορες αγωνιστικές
δραστηριότητες να παίρνουν µαζική µορφή, ώσπου έφτασαν στο Πο-
λυτεχνείο και τελικά στην πτώση της χούντας σε συνδυασµό µε τις εξε-
λίξεις στο Κυπριακό.
Το καθοριστικό είναι η ασίγαστη λαϊκή πάλη. Με αυτή την πεποίθη-
ση και αισιοδοξία αντιµετωπίζουµε και σήµερα την κατάσταση. Οι ση-
µερινοί συσχετισµοί δύναµης δεν είναι παντοδύναµοι, δεν είναι αιώνι-
οι.Μέσα από τις δυσκολίεςωριµάζει και θα φουντώσει το κύµα της λαϊ-
κής αντεπίθεσης. Η ισχυροποίηση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ είναι καθορι-
στικοί παράγοντες που θα φέρουν στην ηµερήσια διάταξη τη σοσιαλι-
στική επανάσταση.

ΕΣΣΔ Η γυναίκα στο σοσιαλισμό



Η γυναίκα στο σοσιαλισμό
Βιβλία για κάθε γνωστικό αντικείμενο, αφίσα 1925
Η γυναικεία ανισοτιμία είναι κοινωνικό - ιστορικό φαινόμενο σύμφυτο με την ταξική εκμετάλλευση και την ατομική - καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Δεν αποτελεί χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κοινωνίας από τη γέννησή της, ούτε πρόκειται να τη συνοδεύει αιώνια. Εμφανίστηκε σε συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ως άμεσο αποτέλεσμα της διαίρεσης της κοινωνίας σε τάξεις και συνόδευσε όλες τις ταξικές, εκμεταλλευτικές κοινωνίες που γνώρισε η ανθρωπότητα.
Η φύση του γυναικείου ζητήματος είναι λοιπόν ταξική, οι ρίζες του βρίσκονται στις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής. Αυτές οι σχέσεις παραγωγής έχουν με τη σειρά τους αντανάκλαση και στο εποικοδόμημα της κοινωνίας, διαμορφώνουν τις αντιλήψεις, τις απόψεις, τις προκαταλήψεις για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας. Η εξάλειψη του γυναικείου ζητήματος προϋποθέτει την ανατροπή της υλικής βάσης που το γεννά. Προϋποθέτει την ανατροπή του καπιταλισμού, της τελευταίας εκμεταλλευτικής κοινωνίας στην Ιστορία της ανθρωπότητας και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, άρα χωρίς καπιταλιστές ιδιοκτήτες στα μέσα παραγωγής, η ιδιοκτησία των οποίων γίνεται κοινωνική. Είναι η κοινωνία του σοσιαλισμού - κομμουνισμού. Μια κοινωνία, που θα θέσει αρχικά τις βάσεις για να κατακτηθεί η ισοτιμία των δυο φύλων, ως την πλήρη εξασφάλισή της.
1942. Παρόλο που όλος ο ανδρικός πληθυσμός ήταν στον πόλεμο, οι γυναίκες πήραν κι αυτές τα όπλα στη μάχη κατά του ναζισμού
Το δρόμο για την απελευθέρωση των γυναικών της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων από την εκμετάλλευση και τη διπλή καταπίεση, άνοιξε η Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, το 1917 στη Ρωσία. Η σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα στη Σοβιετική Ενωση, στη ΓΛΔ, στις άλλες Λαϊκές Δημοκρατίες, ανεξάρτητα από τις αδυναμίες, και από ένα σημείο και μετά τα λάθη και τις παρεκκλίσεις, ανέδειξε το πραγματικό περιεχόμενο της χειραφέτησης της γυναίκας.
Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να παραχωρήσει πραγματική ισοτιμία, γιατί αυτή έρχεται σε αντίθεση με τον εκμεταλλευτικό του χαρακτήρα. Εχει συμφέρον να διατηρεί την ανισοτιμία εξαιτίας του φύλου, να τη χρησιμοποιεί για να εντείνει την εκμετάλλευση και των δύο φύλων.
Η θέση που κατέκτησε η γυναίκα στο σοσιαλισμό ήταν ανώτερη από αυτή που κατέχει και στην πιο αναπτυγμένη σημερινή καπιταλιστική κοινωνία. Η εργατική εξουσία και η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής έθεσαν τις βάσεις, προκειμένου οι γυναίκες να κατακτήσουν την ισοτιμία με το ανδρικό φύλο, σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Τέτοια που δεν είναι δυνατόν να κατακτηθεί χωρίς να γκρεμιστεί ο κόσμος της ανισότητας και της εκμετάλλευσης, χωρίς να ανατραπεί ο καπιταλισμός.
Η θέση της γυναίκας στην προ-επαναστατική Ρωσία
Νοσηλεύτρια του Κόκκινου Στρατού στον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο φροντίζει τραυματία στρατιώτη από το πεδίο της μάχης (1943)
Για να εκτιμηθεί σωστά η προσφορά του σοσιαλισμού στην υπόθεση της απελευθέρωσης της γυναίκας, είναι ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι συνθήκες και τα εμπόδια που έπρεπε να ξεπεραστούν. Η Οχτωβριανή Επανάσταση, το 1917, βρήκε τη γυναίκα σε κατάσταση πραγματικής σκλαβιάς, να υφίσταται τόσο την ταξική εκμετάλλευση, όσο και τη φυλετική καταπίεση.
Από τις εργαζόμενες γυναίκες στην προ-επαναστατική Ρωσία, το 80% ήταν ανειδίκευτες εργάτριες, κυρίως οικιακές βοηθοί και μαγείρισσες. Το 13% εργαζόταν στη βιομηχανία και μόνο το 4% στην εκπαίδευση. Η εργάτρια λάμβανε τη μισή αμοιβή από αυτήν που έπαιρνε ο άνδρας εργάτης, για την ίδια ακριβώς δουλειά. Το μέσο ημερομίσθιο ενός εργάτη ανερχόταν σε 1 ρούβλι και 41 καπίκια, ενώ η εργάτρια αμειβόταν, κατά μέσο όρο, με το μισό, δηλαδή με 72 καπίκια.
Σε σχέση με την προστασία της υγείας, το 1913 αναλογούσε ένας γιατρός σε 5.656 άτομα. Αν συνυπολογίσουμε το γεγονός πως η πλειοψηφία των γιατρών συγκεντρωνόταν στις μεγάλες πόλεις, γίνεται κατανοητό πως ακόμα και η στοιχειώδης ιατρική φροντίδα και περίθαλψη παρέμενε άγνωστη σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Την ίδια χρονιά, οι κλίνες για τις εγκύους και τις λεχώνες ήταν μόλις 7.500 και μόνο το 5% των παιδιών γεννιόταν σε νοσοκομείο. Αποτέλεσμα αυτού ήταν το πολύ υψηλό ποσοστό της βρεφικής θνησιμότητας. Υπολογίζεται πως ένα στα τρία παιδιά δεν κατάφερνε να επιζήσει μέχρι την ηλικία των τριών ετών.
Ο αναλφαβητισμός αποτελούσε μαζικό φαινόμενο. Το ποσοστό του έφτανε το 76% στο γενικό πληθυσμό και στις γυναίκες άγγιζε το 87%. Το να γνωρίζει μια γυναίκα γραφή και ανάγνωση ήταν εξαιρετικά σπάνιο.
Η κατάσταση ήταν ακόμα χειρότερη στην Ανατολή, στις περιοχές της Κεντρικής Ασίας. Εκεί, λόγω της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού, επικρατούσαν συνθήκες βαθιάς πολιτιστικής και γενικότερης κοινωνικής καθυστέρησης. Ο αναλφαβητισμός ήταν σχεδόν καθολικός. Χαρακτηριστικό είναι πως πολλές από τις διαλέκτους των περιοχών αυτών δεν είχαν πριν την Επανάσταση γραπτή μορφή, ήταν μόνο προφορικές. Από το λεξιλόγιό τους απουσίαζαν έννοιες, όπως «σχολείο», «βιβλίο», «γιατρός». Κυριαρχούσαν ακραίες αναχρονιστικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις, που κατέτασσαν τη γυναίκα ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο και έδιναν στον άνδρα δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω της. Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού έπρεπε να ξεπεράσει ιδιαίτερες, σύνθετες δυσκολίες.
Τα πρώτα βήματα
Σοβιέτ εργατών στη Μόσχα. Εργάτες και εργάτριες συζητούν για την παραγωγή
Η Οχτωβριανή Επανάσταση παραχώρησε πλήρη πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες, με ένα από τα πρώτα της Διατάγματα, το Δεκέμβρη του 1917. Την εποχή εκείνη, οι γυναίκες είχαν πολιτικά δικαιώματα μόλις σε 6 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Η σοβιετική εξουσία έκανε πράξη, από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής της, τη νομική ισότητα των δύο φύλων. Κατάργησε όλους τους νόμους που καθιστούσαν τη γυναίκα υποδεέστερη, που την κρατούσαν σε κατάσταση υποταγής. Κατάργησε επίσης τους νόμους εκείνους που διέκριναν το «νόμιμο» από το εξώγαμο παιδί. Εδωσε στη γυναίκα τη δυνατότητα να μηνύει τον άνδρα που δεν αναγνώριζε το παιδί του. Καθιέρωσε τον πολιτικό γάμο και αναγνώρισε ίσα δικαιώματα σε άνδρες και γυναίκες στην οικογένεια. Απαγόρευσε την πορνεία, παίρνοντας ταυτόχρονα μέτρα για την εξάλειψή της.
Η μάχη ενάντια στον αναλφαβητισμό ήταν μια από τις μεγαλύτερες μάχες των πρώτων χρόνων της σοβιετικής εξουσίας. Σύμφωνα με το Διάταγμα που εκδόθηκε το Δεκέμβρη του 1917, οι αναλφάβητοι εργαζόμενοι είχαν μειωμένη κατά 2 ώρες εργάσιμη μέρα, προκειμένου να παρακολουθούν τμήματα εκμάθησης ανάγνωσης και γραφής. Η αμοιβή τους δε μειωνόταν αντίστοιχα, αλλά παρέμενε πλήρης. Από το 1917 έως το 1920 έμαθαν γραφή και ανάγνωση 7 εκατομμύρια άνθρωποι, ανάμεσά τους 4 εκατομμύρια γυναίκες.
«Η απελευθερωμένη γυναίκα στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού». Σοβιετική αφίσα του 1926
Η ισοτιμία που κατέκτησαν οι γυναίκες στο σοσιαλισμό δεν περιοριζόταν μόνο στα πολιτικά δικαιώματα και ελευθερίες, δεν εξαντλούνταν στη νομική ισότητα με τον άνδρα. Η σοβιετική εξουσία κατέβαλε διαρκή και επίμονη προσπάθεια, ώστε η ισότητα απέναντι στο νόμο να μην είναι μόνο τυπική, αλλά να γίνει και ουσιαστική ισότητα, ισότητα στη ζωή.
Η συμμετοχή των γυναικών στην εργατική εξουσία
Στα πλαίσια της εργατικής εξουσίας οι εργαζόμενοι, άνδρες και γυναίκες, απέκτησαν πρωταγωνιστικό ρόλο. Με τη συμμετοχή τους στα συμβούλια εργαζομένων, τα Σοβιέτ, που αποτελούσαν τον πυρήνα της εξουσίας, νομοθετούσαν, υλοποιούσαν τις αποφάσεις και τους νόμους, ασκούσαν έλεγχο, διεύθυναν μέσα από τον κεντρικό σχεδιασμό την παραγωγή και την κατανομή των προϊόντων.
Το κόμμα των Μπολσεβίκων έδωσε ιδιαίτερο βάρος στην προσέλκυση των γυναικών της εργατικής τάξης στην εξουσία. Στο 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ, το 1917, ψηφίστηκε η συμμετοχή των οργανώσεων των εργαζόμενων γυναικών, μαζί με άλλες μαζικές οργανώσεις, στη διακυβέρνηση του κράτους. Η ενεργός συμμετοχή των γυναικών συναντούσε δυσκολίες εξαιτίας και των καθυστερημένων αντιλήψεων για τη θέση και το ρόλο τους. Η επίμονη προσπάθεια είχε ως αποτέλεσμα τη συνεχή αύξηση του αριθμού των εργατριών και αγροτισσών στα σοβιέτ και στα λαϊκά δικαστήρια. Από το 1922 έως το 1928 ο αριθμός των γυναικών αντιπροσώπων αυξήθηκε κατά 9 φορές, φτάνοντας τις 830.700. Τη δεκαετία του '70 οι γυναίκες αποτελούσαν το 35,5% του Ανώτατου Σοβιέτ και το 45,8% των τοπικών Σοβιέτ. Την ίδια περίοδο στις ΗΠΑ κατείχαν μόλις το 5% στην ομοσπονδιακή και τις τοπικές κυβερνήσεις.
Αντίστοιχη θετική πείρα υπάρχει και από τη συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια ζωή και την πολιτική δραστηριότητα στη ΓΛΔ. Είναι χαρακτηριστικό πως το ποσοστό των γυναικών που ήταν μέλη σωματείων ανερχόταν στη ΓΛΔ σε 96%, ενώ στην ΟΔΓ το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 13%.
Η συμμετοχή των γυναικών στη σοσιαλιστική παραγωγή
«Ολοι για τη νίκη! Από τις γυναίκες της ΕΣΣΔ για το μέτωπο». Σοβιετική αφίσα του 1942
Στο σοσιαλισμό η εργατική δύναμη έπαψε να είναι εμπόρευμα και οι εργαζόμενοι, εκτός από παραγωγοί, έγιναν και ιδιοκτήτες του πλούτου που δημιουργούσε η δουλειά τους. Από τους πρώτους μήνες της επικράτησής της, και παρά τις αντίξοες συνθήκες, η Οχτωβριανή Επανάσταση καθιέρωσε την 8ωρη εργάσιμη ημέρα. Παραχωρήθηκε στους εργαζόμενους μια ελεύθερη ημέρα την εβδομάδα και το δικαίωμα για κανονική άδεια και διακοπές κάθε χρόνο. Εξασφαλίστηκε μόνιμη δουλειά για όλους και εξαλείφθηκε το φαινόμενο της ανεργίας.
Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων έδωσε τη δυνατότητα για νέες κατακτήσεις στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Από το 1956 καθιερώθηκε στη Σοβιετική Ενωση το 7ωρο και η πενθήμερη εργάσιμη εβδομάδα. Οι διακοπές εξασφαλίστηκαν ως δικαίωμα για όλους και το σοβιετικό κράτος είχε φροντίσει για τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών για την ανάπαυση και την αναψυχή των εργαζομένων. Οι κατακτήσεις αυτές δεν ήταν μόνο πρωτόγνωρες την εποχή που σημειώθηκαν. Αποτελούν και σήμερα ακόμη φάρο για την εργατική τάξη, δείχνουν τι μπορεί να προσφέρει στους εργαζόμενους η απελευθέρωσή τους από την εκμετάλλευση του κεφαλαίου.
Η εργασία στη σοσιαλιστική παραγωγή αναδείχθηκε σε βασικό στοιχείο της χειραφέτησης της γυναίκας. Νομοθετήθηκε η παροχή ίσης αμοιβής σε γυναίκες και άνδρες για ίση εργασία. Η ισότητα στο σοσιαλισμό δε γινόταν όμως αντιληπτή ως εξίσωση των δύο φύλων ως προς την παραγωγικότητα της εργασίας τους. Η διαφορετικότητα του γυναικείου οργανισμού και οι ιδιαίτερες ανάγκες του λήφθηκαν σοβαρά υπόψη και θεσπίστηκαν όλα τα απαιτούμενα μέτρα για την προστασία του στους χώρους δουλειάς.
Απαγορεύθηκε η νυχτερινή εργασία των γυναικών στη βιομηχανία και περιορίστηκε το όριο βάρους που επιτρεπόταν να σηκώνουν οι εργάτριες. Η συνταξιοδότηση των γυναικών γινόταν στην ηλικία των 55 χρόνων, με 5ετή διαφορά από τους άνδρες.
Στο σοσιαλισμό η γυναίκα απέκτησε ίσα δικαιώματα με τον άνδρα στη δουλειά, στη μόρφωση, στην ψυχαγωγία και, φυσικά, στην πολιτική. Οι Μπολσεβίκοι θεσμοθέτησαν το δικαίωμα των γυναικών να εκλέγουν και να εκλέγονται, αμέσως μετά την Επανάσταση
Στην ύπαιθρο, οι αλλαγές στην αγροτική παραγωγή είχαν σημαντική αντανάκλαση στην αλλαγή της θέσης της γυναίκας. Με τη μάχη ενάντια στους κουλάκους, την αστική τάξη του χωριού, έγινε δυνατή η συνένωση των διάσπαρτων ατομικών αγροτικών νοικοκυριών σε παραγωγικούς συνεταιρισμούς, τα κολχόζ. Ανοιξε έτσι ο δρόμος για να αλλάξει ο παραδοσιακός τρόπος ζωής και να ξεπεραστούν οι προκαταλήψεις για το ρόλο των γυναικών. Προκαταλήψεις που ήταν ιδιαίτερα έντονες στις συνθήκες σκοταδισμού και θρησκοληψίας, που κυριαρχούσαν έως τότε στο χωριό. Μεγαλύτερες αλλαγές σημειώθηκαν στα κρατικά αγροκτήματα, τα σοβχόζ, όπου η κοινωνική παραγωγή ήταν άμεση. Με την εξάλειψη του αναλφαβητισμού, τη θέσπιση της υποχρεωτικής παιδείας και τη γενίκευση της ανώτατης μόρφωσης μειώθηκε και το ποσοστό της ανειδίκευτης εργασίας των γυναικών. Η άνοδος της επιστημονικής και της τεχνικής ειδίκευσης και η αξιοποίηση της τεχνολογίας στην παραγωγή συνέβαλαν ώστε να κατακτήσουν οι γυναίκες στην ΕΣΣΔ όλους σχεδόν τους τομείς επαγγελματικής δραστηριότητας. Μετά από τις πρώτες τέσσερις δεκαετίες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης έφτασαν να αποτελούν το 40% του συνόλου των επιστημόνων, το 72% των γιατρών, το 71% των εκπαιδευτικών, το 1/3 των μηχανικών.
Στη ΓΛΔ η συμμετοχή στην κοινωνική παραγωγή ήταν επίσης σημαντική. 8 στις 10 γυναίκες, από αυτές που βρίσκονταν σε ηλικία κατάλληλη προς εργασία, εργάζονταν. Τα ποσοστά της ειδικευμένης γυναικείας εργασίας αυξάνονταν συνεχώς. Το 1970, για παράδειγμα, οι γυναίκες συνιστούσαν το 67% του ειδικευμένου προσωπικού στη χημική βιομηχανία και το 56% των μηχανικών.
Η κοινωνική αναγνώριση και προστασία της μητρότητας
Ο σοσιαλισμός επέτρεψε να συνδυαστεί χωρίς αντιφάσεις η συμμετοχή της γυναίκας στην κοινωνική εργασία με τη μητρότητα. Το δικαίωμα στην εργασία δεν ερχόταν σε αντιπαράθεση με το δικαίωμα στη μητρότητα, και τα δύο προστατεύονταν με μια σειρά μέτρων.
Οι γυναίκες με μικρά παιδιά είχαν τη βοήθεια και τη στήριξη του σοσιαλιστικού κράτους της ΕΣΣΔ. Στη φωτογραφία, δύο βοηθοί καταστήματος μετέφεραν τρόφιμα στη μητέρα μικρών παιδιών
Στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας οργανώθηκε δίκτυο ιατρείων για την παρακολούθηση των γυναικών στα μαιευτήρια και τα γυναικολογικά τμήματα των νοσοκομείων. Παρόμοιο δίκτυο λειτουργούσε στα χωριά και στα κολχόζ. Το πρόβλημα της εξασφάλισης νοσοκομειακής περίθαλψης κατά τον τοκετό για όλες τις γυναίκες είχε λυθεί ολοκληρωτικά.
Ειδικοί και αυστηρότατοι νόμοι προστάτευαν στη Σοβιετική Ενωση την εργαζόμενη γυναίκα κατά το διάστημα της εγκυμοσύνης, του τοκετού και έπειτα από τη γέννηση του παιδιού. Κάθε μητέρα δικαιούταν 4 μήνες άδειας, 2 πριν και 2 μετά τον τοκετό, με πλήρεις αποδοχές. Αν επιθυμούσε να σταματήσει τη δουλειά της για ένα χρόνο, ο νόμος εξασφάλιζε το δικαίωμα επανόδου στην ίδια εργασία που είχε πριν. Στα εστιατόρια που λειτουργούσαν στους χώρους δουλειάς ετοιμαζόταν ειδικό φαγητό για τις εγκύους, κατάλληλο ώστε να καλύπτει τις ιδιαίτερες διατροφικές τους ανάγκες. Οι μητέρες δικαιούνταν ένα διάλειμμα 30 λεπτών κάθε 3 ώρες εργασίας, προκειμένου να θηλάσουν το παιδί τους, χωρίς καμία μείωση των αποδοχών τους. Επίσης, καταβάλλονταν επιδόματα, ως πρόσθετη στήριξη στους γονείς προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες που προκύπτουν από τη γέννηση ενός παιδιού. Ηδη το 1927, σε κάθε γέννα παιδιού καταβάλλονταν 30 ρούβλια και άλλα 7,5 ρούβλια κάθε μήνα για τους επόμενους 9 μήνες.
Οι πρόσθετες και εξειδικευμένες ανάγκες που έχει ο γυναικείος οργανισμός λόγω του αναπαραγωγικού του ρόλου προστατεύθηκαν ιδιαίτερα στα πλαίσια ενός ολοκληρωμένου συστήματος υγείας. Το 1918 ιδρύθηκε στα πλαίσια του Λαϊκού Επιτροπάτου κοινωνικής πρόνοιας τμήμα προστασίας της μητρότητας και του παιδιού. Η λειτουργία του εξασφάλιζε την προστασία του εμβρύου, την ανάπτυξη του παιδιού, την προαγωγή της υγείας της μητέρας. Την περίοδο 1929-1932 οι δαπάνες για την υγεία τετραπλασιάστηκαν, δημιουργήθηκαν μια σειρά από υπηρεσίες Υγείας και Πρόνοιας που αφορούσαν την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Το 1940 οι κλίνες για τις εγκύους έφτασαν τις 147.000 ενώ το 1975 τις 223.000. Ολες αυτές οι υπηρεσίες, τα νοσοκομεία, τα μαιευτήρια, οι γιατροί ήταν στην ευθύνη του κράτους και απολύτως δωρεάν για τους εργαζόμενους που τις χρειάζονταν. Η παροχή δωρεάν ιατρικής φροντίδας και περίθαλψης, το βάρος που δόθηκε στην πρόληψη και στην προαγωγή της υγείας του πληθυσμού, είχε ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη μείωση της θνησιμότητας, τόσο των βρεφών, όσο και του γενικού πληθυσμού, την αύξηση της μέσης διάρκειας ζωής.
Μοσχοβίτες και Μοσχοβίτισσες δουλεύουν στην κατασκευή αμυντικών γραμμών, Οκτώβρης 1941
Το 1987 στην ΕΣΣΔ στο κρατικό σύστημα προστασίας της μητέρας και του παιδιού εντάσσονταν, ανάμεσα στ' άλλα, πάνω από 28 χιλιάδες γυναικεία ιατρεία και παιδικές πολυκλινικές.
Ο σοσιαλισμός δημιούργησε ένα πλήθος υπηρεσιών που παρείχαν βοήθεια στη μητέρα και στήριζαν το ζευγάρι των γονιών: Συμβουλευτικά γραφεία, βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς, «Σπίτια μητέρας και βρέφους». Μετά τη γέννηση του παιδιού, οι γονείς δέχονταν τη βοήθεια και τις συμβουλές εξειδικευμένου προσωπικού για τη φροντίδα του παιδιού τους. Η βοήθεια αυτή παρεχόταν με επισκέψεις των γονιών στις συμβουλευτικές υπηρεσίες, αλλά και με επισκέψεις των ειδικών στο σπίτι της οικογένειας.
Το δίκτυο των υποδομών και υπηρεσιών προσχολικής αγωγής και δημιουργικής απασχόλησης βρεφών και νηπίων ήταν τόσο πυκνό ώστε να βρίσκεται μέσα ή δίπλα σε κάθε χώρο εργασίας. Οι υποδομές αυτές ήταν κρατικές και παρέχονταν δωρεάν ή με ασήμαντη επιβάρυνση για την οικογένεια. Το 1927, ο αριθμός των βρεφοκομείων και των «Σπιτιών μητέρας και βρέφους» έφτασε στις πόλεις σε 1.705 και στα χωριά σε 4.110. Το 1977 υπήρχαν περισσότερα από 106.000 νηπιαγωγεία και παιδικοί σταθμοί, με ικανότητα υποδοχής 11.700.000 παιδιών. Ακόμα και στην περίπτωση ασθενείας του παιδιού, ειδικές υπηρεσίες και προσωπικό μπορούσαν να αναλάβουν τη φροντίδα του, στους χώρους των αναρρωτηρίων των σταθμών. Το 1987 πάνω από 16 εκατομμύρια Σοβιετικά παιδιά πήγαιναν σε 140 χιλιάδες παιδικούς σταθμούς. Το κράτος κάλυπτε τα 4/5 των εξόδων συντήρησής τους: Το ποσόν που πλήρωναν οι γονείς δεν κάλυπτε ούτε καν το κόστος διατροφής των παιδιών, ενώ για ορισμένες οικογένειες όπως οι πολύτεκνες ή με χαμηλά εισοδήματα οι παιδικοί σταθμοί ήταν δωρεάν. Ακόμη τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 3 χρόνων δικαιούνταν δωρεάν φάρμακα.
Χιτλερικοί οδηγούν την Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια για εκτέλεση. Η φωτογραφία βρέθηκε σε σκοτωμένο Γερμανό αξιωματικό
Ο κρατικός προϋπολογισμός προέβλεπε κονδύλια, που το ύψος τους συνεχώς αυξανόταν, για τη φροντίδα των παιδιών στα βρεφοκομεία, τους παιδικούς σταθμούς, τις κατασκηνώσεις και σε άλλα ιδρύματα εξωσχολικής απασχόλησης.
Με τον τρόπο αυτό η γυναίκα μπορούσε να συμμετέχει στην παραγωγή, να μην ξεκόβεται από αυτή λόγω της μητρότητας, να μην πέφτει το βάρος της ανατροφής του παιδιού αποκλειστικά στους δικούς της ώμους.
Αντίστοιχο δίκτυο συμβουλευτικών, βρεφικών και παιδικών σταθμών δημιουργήθηκε και στη ΓΛΔ. Ιδιαίτερη βοήθεια και υποστήριξη παρεχόταν στους ανύπαντρους γονείς και στις πολύτεκνες οικογένειες. Αυτή περιλάμβανε κρατικές επιχορηγήσεις για την αγορά ρουχισμού, επίπλων και άλλων αγαθών, καθώς και τη διάθεση περισσότερων θέσεων για διακοπές στα λεγόμενα «Σπίτια ανάπαυσης».
Επιπλέον, η ΕΣΣΔ εξασφάλισε το χαμηλότερο νοίκι στον κόσμο. Οι δαπάνες για τη στέγη ισοδυναμούσαν με το 3% περίπου του προϋπολογισμού μιας οικογένειας. Από το 1948 οι τιμές του ρεύματος, της θέρμανσης, του ζεστού νερού, του τηλεφώνου έμεναν αμετάβλητες γι' αυτά τα αγαθά. Κάτω από τις ευνοϊκές αυτές συνθήκες, δινόταν έμπρακτη στήριξη στην εργαζόμενη γυναίκα και στην οικογένειά της.
Η προσπάθεια για την κοινωνικοποίηση του νοικοκυριού
Ο σοσιαλισμός δημιούργησε πλήθος υπηρεσιών, που παρείχαν βοήθεια στη μητέρα και στήριζαν το ζευγάρι των γονιών: Συμβουλευτικά γραφεία, βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς, «σπίτια μητέρας και βρέφους»
Στο σοσιαλισμό το νοικοκυριό δεν θεωρούνταν αποκλειστικά ατομική και οικογενειακή υπόθεση που έπρεπε να βαραίνει κυρίως τη γυναίκα. Η οικογένεια δεν αποτελούσε οικονομικό κύτταρο της κοινωνίας και δε μετακυλίονταν στην ευθύνη της οι εργασίες που μπορούσαν να πραγματοποιηθούν στην κοινωνική παραγωγή. Αντιθέτως, η κάλυψη των σχετικών αναγκών αντιμετωπιζόταν ως ευθύνη της σοσιαλιστικής κοινωνίας, η οποία έπρεπε να δημιουργήσει αντίστοιχες υποδομές και υπηρεσίες.
Δόθηκε βάρος τόσο στον τεχνικό εξοπλισμό του ατομικού νοικοκυριού, όσο και στη μεταφορά όσων εργασιών ήταν δυνατό στην κοινωνική παραγωγή. Είναι ενδεικτικό ότι ήδη από τη δεκαετία του 1960, τα ατομικά νοικοκυριά των εργαζομένων στην ΕΣΣΔ διέθεταν πλυντήριο ρούχων. Παράλληλα, δημιουργήθηκε ένα δίκτυο υπηρεσιών για την ικανοποίηση των αναγκών της οικογένειας. Τόσο στην ΕΣΣΔ όσο και στη ΓΛΔ οι εργαζόμενοι μπορούσαν να σιτίζονται σε εστιατόρια που λειτουργούσαν στους χώρους δουλειάς τους και τα παιδιά στα σχολεία και στους παιδικούς σταθμούς. Υπήρχαν πλυντήρια, σιδερωτήρια, υπηρεσίες για την επιδιόρθωση ρούχων, για την επισκευή οικιακών συσκευών.
Στη ΓΛΔ στα μεγάλα εργοστάσια λειτουργούσε εμπορικό κατάστημα με πολύπλευρες υπηρεσίες, όπως πλυντήριο, ραφείο και κομμωτήριο. Επίσης, κάθε Παρασκευή οι εργαζόμενοι μπορούσαν να προμηθευτούν σε χαμηλή τιμή μισομαγειρεμένα γεύματα, τα οποία μπορούσαν να ετοιμαστούν πολύ γρήγορα το Σαββατοκύριακο στο σπίτι.
H T. Kislyakova, η καλύτερη μηχανικός του σοβχόζ «Μελίνκοφ», πίνακας του Yuri Milovich Tulin, 1961
Με τον τρόπο αυτό απελευθερωνόταν για τη γυναίκα και για ολόκληρη την οικογένεια χρόνος που μπορούσε να διατεθεί στην ενασχόληση με τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την αναψυχή. Η απαλλαγή της γυναίκας από τα πολλαπλά βάρη που ήταν αναγκασμένη να σηκώνει της έδωσε τη δυνατότητα να συμμετέχει στην κοινωνική παραγωγή, αλλά και στη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Με την έννοια αυτή η κοινωνικοποίηση των εργασιών του νοικοκυριού αναδείχθηκε σε σημαντικό κρίκο για τη χειραφέτηση της γυναίκας. Επιπλέον αυξανόταν ο ελεύθερος χρόνος της.
Η συμβολή των γυναικών στη σοσιαλιστική οικοδόμηση
Η σοσιαλιστική επανάσταση, αλλά και η οικοδόμηση της νέας κοινωνίας έχουν απαραίτητο όρο και προϋπόθεση την ενεργό συμμετοχή, τη συμβολή και τη δράση της εργατικής τάξης και των σύμμαχων λαϊκών στρωμάτων. Οι Σοβιετικές γυναίκες κατέθεσαν σημαντική συμβολή στην υπόθεση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Στην Οχτωβριανή Επανάσταση αναγνώρισαν το μεγαλύτερο σύμμαχο στην πάλη τους ώστε να απαλλαγούν από τη διπλή καταπίεση και την εκμετάλλευση. Ανταποκρίθηκαν στο καθήκον τους και στάθηκαν σταθερές στην υπεράσπιση του σοσιαλισμού, κατέβαλαν ακόμα και θυσίες όταν αυτό απαιτήθηκε.
Η εδραίωση της σοβιετικής εξουσίας δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Οι δυνάμεις της αστικής τάξης, με τη συνδρομή του διεθνούς κεφαλαίου, κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να την καταπνίξουν. Στις οξυμένες συνθήκες που δημιούργησε το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου, οι εργάτριες και οι αγρότισσες έλαβαν μέρος στην επαναστατική πάλη μέσα και από ειδικές γυναικείες επιτροπές, τα «Ζενοτντέλι», οι οποίες ιδρύθηκαν το Νοέμβρη του 1918.
Κατά τη διάρκεια, αλλά και αμέσως μετά τον εμφύλιο, προκειμένου να στηριχτεί η σοβιετική εξουσία στα πρώτα της βήματα και να αντιμετωπίσει τους πολλούς και ισχυρούς της εχθρούς, γεννήθηκαν τα Κομμουνιστικά Σάββατα. Οι εργαζόμενοι, δηλαδή, επέλεγαν συνειδητά να προσφέρουν επιπλέον εργασία το Σάββατο. Από το Μάη του 1920 έως το Μάρτη του 1921 υπολογίζεται πως 250.000 γυναίκες έλαβαν μέρος στα Κομμουνιστικά Σάββατα στη Μόσχα, συμβάλλοντας και αυτές με την εθελοντική τους εργασία στην επικράτηση της επανάστασης στον εξελισσόμενο εμφύλιο πόλεμο.
Γυναίκες πιλότοι μαχητικών αεροπλάνων στον Β` Παγκόσμιο πόλεμο
Ενδεικτικό παράδειγμα της συμβολής των γυναικών στα πρώτα και δύσκολα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, αποτελούν οι εργάτριες του εργοστασίου ιματισμού στην περιοχή του Σμόλενσκ. Οι γυναίκες αυτές πήραν την πρωτοβουλία να παραμένουν στη δουλειά μετά το τέλος της βάρδιάς τους και να ασχολούνται με την επιδιόρθωση εκατοντάδων χαλασμένων μηχανών, που βρίσκονταν στο χώρο του εργοστασίου. Ο στόχος τους επιτεύχθηκε το 1924, όταν όλες οι μηχανές μπόρεσαν να τεθούν ξανά σε λειτουργία, αυξάνοντας κατακόρυφα την παραγωγή.
Η αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών στην παραγωγή συνέβαλε ώστε, το 1926, να ανακτήσει η χώρα το προπολεμικό επίπεδο παραγωγής, να ξεπεραστούν οι καταστροφές του εμφυλίου και να ανοικοδομηθεί η οικονομία.
Το 1935 γεννήθηκε το Σταχανοφικό κίνημα. Το κίνημα δηλαδή των πρωτοπόρων εργατών, που οργανώνοντας την παραγωγή με βάση τις κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνικής συνέβαλαν στη μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Πολλές γυναίκες αναδείχθηκαν, στα πλαίσια του Σταχανοφικού κινήματος, σε πρωτοπόρες εργάτριες και έδωσαν ώθηση στην αλματώδη ανάπτυξη της παραγωγής. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι και αυτό της Ουκρανής Πάσα Αγκελίνα: Ως επικεφαλής μηχανοτρακτερικού σταθμού κατάφερε να αναδιοργανώσει την παραγωγή ώστε να οργώσει 1.225 εκτάρια ανά τρακτέρ, αντί για 300 εκτάρια που ήταν η καθορισμένη έως τότε απόδοση.
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
Η περίοδος του Β' Παγκοσμίου πολέμου αποτελεί μια από τις πιο ηρωικές σελίδες της ιστορίας της Σοβιετικής Ενωσης. Στην τιτάνια μάχη του σοβιετικού λαού ενάντια στο φασισμό, το «παρών» έδωσαν και χιλιάδες γυναίκες. Η συμβολή τους ήταν σημαντική τόσο στο μέτωπο και στις μάχες, όσο και στα μετόπισθεν, στην προσπάθεια να προσαρμοστεί η παραγωγή στις πολεμικές ανάγκες.
Εως το τέλος του 1941, πάνω από 1.360 εργοστάσια είχαν μεταφερθεί από τις περιοχές που απειλούνταν προς τα ανατολικά της χώρας, προκειμένου να συνεχιστεί η λειτουργία τους. Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες εργάστηκαν σε αυτά, αντικαθιστώντας στην παραγωγή τους άνδρες που πολεμούσαν στο μέτωπο. Οι εργάτριες ενός εργοστασίου της Μόσχας έγραφαν στους συναδέλφους τους στο μέτωπο: «Για εμάς δεν υπάρχει μέτωπο και μετόπισθεν. Θα δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις για να σας αντικαταστήσουμε στην παραγωγή και να σας προμηθεύσουμε με όλα τα απαραίτητα εφόδια. Θα δουλέψουμε μέρα και νύχτα αν απαιτηθεί, και αν χρειαστεί θα πολεμήσουμε στο πλευρό σας».
Στα κολχόζ, περισσότερες από 1 εκατομμύριο γυναίκες έγιναν οδηγοί και μηχανικοί, πάνω από 200 χιλιάδες ανέλαβαν υπεύθυνες συνεργείων και πρόεδροι. Εδωσαν μάχη προκειμένου να εξασφαλιστούν τρόφιμα για τους στρατιώτες και τον υπόλοιπο λαό.
Εκτός από την κάλυψη των κενών στην παραγωγή, 1 εκατομμύριο γυναίκες πήραν μέρος στις μάχες, στο μέτωπο, στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού αλλά και στα αντάρτικα τμήματα, στο παρτιζάνικο κίνημα. Στη Μόσχα συμμετείχαν στη δημιουργία της αμυντικής ζώνης, στην κατασκευή οδοφραγμάτων, αντιαρματικών χαρακωμάτων και άλλων οχυρωματικών έργων. Στο πολιορκημένο Λένινγκραντ ανέλαβαν τη φροντίδα των τραυματιών και των ορφανών. Πάλεψαν σκληρά για να συνεχιστεί η ζωή στην πόλη, παρά την πείνα και το κρύο, παρά τις απώλειες του πολέμου.
Ο ηρωισμός των Σοβιετικών γυναικών προσωποποιείται στην ιστορία και στο παράδειγμα της Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια. Η Ζόγια, μαθήτρια από τη Μόσχα και μέλος της Κομσομόλ, έλαβε μέρος στο παρτιζάνικο κίνημα. Αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς, βασανίστηκε άγρια και τελικά εκτελέστηκε, σε ηλικία 18 ετών. Οι ναζί δεν κατάφεραν να τη λυγίσουν, μέχρι το τέλος δεν αποκάλυψε ούτε ένα από τα ονόματα των συντρόφων της, δεν έδωσε την παραμικρή πληροφορία που θα μπορούσε να τους φανεί χρήσιμη.
Ο δρόμος για την εξάλειψη της γυναικείας ανισοτιμίας
Η σοσιαλιστική οικοδόμηση είναι επαναστατική πάλη για την αλλαγή των σχέσεων παραγωγής, για την αναδιοργάνωση όλων των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων, για την εξάλειψη των αναχρονιστικών αντιλήψεων και προκαταλήψεων που παραμένουν στο εποικοδόμημα της νέας κοινωνίας. Η απελευθέρωση της γυναίκας ταυτίζεται με αυτή την πορεία εδραίωσης και εμβάθυνσης των σοσιαλιστικών - κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, με τη δημιουργία αντίστοιχης κοινωνικής συνείδησης, με τη διαπαιδαγώγηση ενός «νέου τύπου» ανθρώπου.
Ο σοσιαλισμός είναι η πρώτη, η ανώριμη βαθμίδα του κομμουνιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού. Η ταξική εκμετάλλευση εξαλείφεται, όμως υπάρχουν κοινωνικές ανισότητες που παραμένουν. Εξακολουθεί να υπάρχει κοινωνική διαστρωμάτωση, μορφές ατομικής και ομαδικής ιδιοκτησίας. Επομένως, στη σοσιαλιστική κοινωνία τίθενται οι βάσεις για να καταπολεμηθεί το φαινόμενο της ανισοτιμίας της γυναίκας, γίνονται σημαντικά βήματα για την απελευθέρωσή της, όμως το γυναικείο ζήτημα δεν εξαλείφεται πλήρως, δεν αποτελεί παρελθόν.
Σε κάθε κοινωνία επιζεί το προγενέστερο πνευματικό υλικό. Ετσι, και στη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης επιβιώνουν ιδέες και συνήθειες, ακόμα και όταν έχει πλέον ανατραπεί η υλική - οικονομική βάση που τις γεννούσε. Ειδικά οι προκαταλήψεις, οι λαθεμένες αντιλήψεις και πρακτικές σχετικά με τη θέση της γυναίκας εμφανίζουν πολύ μεγάλη αντοχή. Η ιδιαίτερη αυτή αντοχή οφείλεται στο γεγονός ότι το γυναικείο ζήτημα προϋπάρχει του καπιταλισμού, διατρέχει όλες τις ταξικές κοινωνίες που γνώρισε η ανθρωπότητα, έχει δηλαδή ιστορία χιλιάδων χρόνων. Ο ρυθμός εξάλειψης των αντιλήψεων και των συνηθειών αυτών, συνδέεται με τους ρυθμούς οικοδόμησης, με την εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων και πρώτα της ίδιας της γυναικείας εργατικής δύναμης, την επέκταση και το βάθεμα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής και κατανομής.
Είναι χαρακτηριστική η διαφορά που υπήρχε στη θέση της γυναίκας στη σοσιαλιστική, άμεσα κοινωνική παραγωγή και στη συνεταιριστική αγροτική παραγωγή. Στα κολχόζ, όπου η ιδιοκτησία ήταν ατομική ή ομαδική και όχι κοινωνική, η γυναίκα κατανάλωνε περισσότερο χρόνο στις οικιακές εργασίες, η αναλογία των παιδιών που πήγαιναν στους παιδικούς σταθμούς ήταν σημαντικά μικρότερη. Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής, οι αντιλήψεις και οι προκαταλήψεις για τη θέση της γυναίκας επιβίωναν σε μεγαλύτερο βαθμό σε σύγκριση με την πόλη, όπου στη βιομηχανία επικρατούσαν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής.
Η στασιμότητα και η υποχώρηση που σημειώθηκε, από μια περίοδο και μετά, στη σοσιαλιστική οικοδόμηση δεν μπορούσε παρά να έχει αρνητικό αντίκτυπο και στην πορεία εξάλειψης της γυναικείας ανισοτιμίας. Η σταδιακή αποδυνάμωση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής και η παράλληλη ενίσχυση των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων, με αφετηρία το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, μπήκαν εμπόδιο στην κατάκτηση της γυναικείας ισοτιμίας. Την ίδια στιγμή, καλλιεργούνταν επανάπαυση αλλά και αυταπάτες ότι πλέον στο σοσιαλισμό η ισοτιμία είχε γίνει πράξη, ότι αποτελούσε πραγματικότητα.
Την εποχή που διαμορφώθηκε η πολιτική της Περεστρόικα, όχημα για την αντεπανάσταση, επανήλθαν με έντονο τρόπο οι λεγόμενες παραδοσιακές αντιλήψεις. Η συμμετοχή της γυναίκας στην παραγωγή κατηγορήθηκε ως η αιτία της χαλάρωσης των οικογενειακών δεσμών, προτάθηκε στις γυναίκες ο συνδυασμός της εργασίας με τις οικογενειακές ευθύνες. Εγινε λόγος ακόμα και για επιστροφή τους σε αυτό που θεωρούνταν «καθαρά γυναικεία αποστολή», στις οικιακές εργασίες και στη φροντίδα των παιδιών. Η υπόσκαψη των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής σημείωσε ανάλογη επίδραση στη συνείδηση.
Για να εξαλειφθεί το γυναικείο ζήτημα δεν αρκεί η εδραίωση των νέων σχέσεων παραγωγής. Απαιτείται η διαρκής εμβάθυνσή τους, μέχρι την πλήρη και ανεπίστρεπτη επικράτησή τους. Χρειάζεται το καινούριο να παλέψει με το παλιό και τις επιβιώσεις του μέχρι να κυριαρχήσει ολοκληρωτικά. Μόνο η πλήρης και οριστική επικράτηση των σοσιαλιστικών - κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, η ωρίμανση του νέου τρόπου παραγωγής και το ξεπέρασμα των αρχικών στοιχείων ανωριμότητάς του, θα βάλει το γυναικείο ζήτημα στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, χωρίς να έχει πια καμία δυνατότητα να αναβιώσει.


Ε. Χ.


TOP READ