8 Δεκ 2011

"Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα... "


Πλήθος αγωνιστών κατέκλυσε την Κυριακή το Περτούλι, για να τιμήσει τα 55 χρόνια από την ίδρυση του ΕΛΑΣ
ΠΕΡΤΟΥΛΙ (του απεσταλμένου μας ΣΤΑΜΑΤΗ ΖΗΣΙΜΟΥ).-
Τρεις γενιές αγωνιστών από κάθε γωνιά της χώρας, έδωσαν ένα βροντερό "παρών" το πρωί της Κυριακής, ψηλά, περίπου στα 1.500 μέτρα υψόμετρο, στο εσωτερικό του Κόζιακα, στο Περτούλι Τρικάλων, τιμώντας τα 55 χρόνια από την ίδρυση του ΕΛΑΣ και τα 54 από την εγκατάσταση εκεί του πρώτου Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ στην περιοχή.
Στο Περτούλι, σ' αυτό το ελατόφυτο πανέμορφο πλάτωμα του Κόζιακα, που έχει το πλεονέκτημα τη φυσικής οχύρωσης, εγκαταστάθηκε το καλοκαίρι του '43 το πρώτο γενικό στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Το χώρο αυτό, λοιπόν, επέλεξαν παλιοί αγωνιστές, αλλά και πλήθος κόσμου κάθε ηλικίας, για να αποτίσουν φόρο τιμής στο σύνολο των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.
Οι παλαιότεροι, για να θυμηθούν όλα αυτά που πέρασαν μαχόμενοι για τη λευτεριά της χώρας από ντόπιους και ξένους δυνάστες, να συναντήσουν συναγωνιστές, για να δώσουν το μήνυμα, "Ποτέ πια πόλεμος, ποτέ πια φασισμός". Οι νεότεροι, για να τιμήσουν τους ηρωικούς αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, για να δουν το χώρο δράσης τους, να ακούσουν, ιστορίες και γεγονότα, από πρώτο χέρι.
Οι μορφές του στρατηγού Στέφανου Σαράφη,του πρωτοκαπετάνιου Αρη Βελουχιώτη,τουΣαμαρινιώτη, αλλά και του "ανώνυμου" αγωνιστή, ζωγραφισμένες σε γιγαντοαφίσες, δέσποζαν στο χώρο της εκδήλωσης.
Οι αρετές και η αντρεία των αγωνιστών γίνονταν αντικείμενο συζητήσεων από τους παλιούς. Οι νεότεροι τους πλαισίωναν, για να ακούσουν από "πρώτο χέρι" περιστατικά από τη ζωή τους, τη δράση τους, το ήθος τους.
Χαρακτηριστικές ήταν οι δεκάδες αναφορές των παλαιότερων για τους "ανώνυμους" αγωνιστές. Αναφορές για την ανδρεία που επέδειξαν στις μάχες για το πώς τραυματίστηκαν, για το πώς πέθαναν. Για το πώς χιλιάδες τέτοιοι "ανώνυμοι" αγωνιστές που πολέμησαν το φασισμό, με την "αποκατάσταση" της ελευθερίας, βασανίστηκαν, εκδιώχτηκαν, σύρθηκαν στις φυλακές και τα ξερονήσια, πόσοι πήραν πάλι τα όπλα ενάντια στο νέο κατακτητή, εξαναγκασμένοι από τους ντόπιους φασίστες και τους καθοδηγητές τους "συμμάχους" Εγγλέζους και Αμερικανούς.
Το άνοιγμα της εκδήλωσης έγινε από τον πρόεδρο της ΠΕΑΕΑ Πύλης Απόστολο Κατράνα,που μεταξύ άλλων εξήρε το ρόλο του ΕΛΑΣ που έδωσε εκατοντάδες μάχες κατά των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών, αλλά και για την προσφορά του στο συνολικό αγώνα της ανθρωπότητας κόντρα στο φασισμό. Ειδική αναφορά έκανε, επίσης, και για τους "συμμάχους" Αγγλους, οι οποίοι φοβούμενοι την αποδοχή του ΕΛΑΣ από τον ελληνικό λαό, υπονόμευαν τη δράση του, δημιουργώντας και υποστηρίζοντας άλλες ομάδες, όπως του Ζέρβα, βάζοντας τες να παρεμποδίζουν τον αγώνα του ΕΛΑΣ.
Η εκδήλωση πλαισιώθηκε με απαγγελία ποιημάτων, ενώ ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η χορωδία των αντιστασιακών Λάρισας, που παρά την περασμένη ηλικία τους τραγούδησαν πολύ σθεναρά αντάρτικα τραγούδια, όπως το "βροντάει ο Ολυμπος", "ΕΑΜ - ΕΑΜ φωνή λαού" και άλλα. Σύντομο χαιρετισμό προς τους αγωνιστές απηύθυνε και ο πρόεδρος της κοινότητας Περτουλίου.
Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Βασίλης Φιτσιλής πρόεδρος της ΠΕΑΕΑ περιοχής Θεσσαλίας. Εκτός από την αναφορά που έκανε για τη δράση του ΕΛΑΣ, στάθηκε στην πολιτική των Αγγλων και των ντόπιων φασιστών που εξανάγκασαν τους αγωνιστές του ΕΛΑΣνα πάρουν τα όπλα και να ξαναβγούν στα βουνά ως Δημοκρατικός Στρατός. Δριμύ "κατηγορώ" - υπό τις επευφημίες και τα συνθήματα των παραβρισκόμενων - εξαπέλυσε προς όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις πάνω στο θέμα της πλήρους αναγνώρισης των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.
Στην εκδήλωση, εκτός από τις αντιστασιακές οργανώσεις από όλες τις άκρες της Ελλάδας, παραβρέθηκαν φορείς της περιοχής, αλλά και πλήθος κόσμου. Από το ΚΚΕ παραβρέθηκε πολυμελής αντιπροσωπεία με επικεφαλής την Ελένη Κουτούπα μέλος της ΚΕ του Κόμματος, τον Αχιλλέα Καταρτζή βουλευτή Τρικάλων και τον Τάκη Λιατίφη,μέλος του Γραφείου της Επιτροπής Περιοχής Θεσσαλίας.


Ανεκτίμητο κεφάλαιο του λαϊκού απελευθερωτικού κινήματος της Ελλάδας



Αύγουστος 1949. Είναι ο μήνας που έχει καταγραφεί στην ιστορία του λαϊκοδημοκρατικού κινήματος στην Ελλάδα ως μήνας της τελικής αναμέτρησης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) και του στρατού του καθεστώτος της πλουτοκρατίας, του στηριγμένου στον αγγλικό και στη συνέχεια στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Μιας αναμέτρησης που έληξε με ήττα του ΔΣΕ και συντεταγμένη υποχώρηση των δυνάμεών του. Η τελική σύγκρουση ξεκίνησε στις 2 Αυγούστου και ολοκληρώθηκε στις 30 του ίδιου μήνα. Ετσι έληξε ο εμφύλιος πόλεμος και η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ, για τη λαϊκοδημοκρατική αναγέννηση της Ελλάδας.
Γιατί οδήγησαν το λαό στον εμφύλιο
Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ) έχει αποτελέσει μέχρι σήμερα και συνεχίζει να αποτελεί βασικό στόχο κατασυκοφάντησης από τις κάθε λογής αντιδραστικές δυνάμεις της χώρας. Τα όσα γράφτηκαν και γράφονται από τους νικητές του 1949 επιβεβαιώνουν απόλυτα την ορθότητα και το βαθύτερο νόημα της φράσης του Λένιν ότι: «Δεν είναι δυνατόν να υπάρξει "αμερόληπτη" κοινωνική επιστήμη σε μια κοινωνία χτισμένη πάνω στην ταξική πάλη».
Αυτή η ελεεινή προπαγάνδα κατασυκοφάντησης του ΔΣΕ αποτελεί ένα από τα πιο προσφιλή όπλα της αστικής τάξης στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού, ιδιαίτερα δε μετά την αντεπανάσταση, προκειμένου να στείλει στο πυρ το εξώτερον την ταξική πάλη της εργατικής τάξης και, προπαντός, την πολιτική πάλη για το ζήτημα της εξουσίας. Προκειμένου να φρενάρει όσο γίνεται την κοινωνική απελευθέρωση και την κατάργηση της εκμετάλλευσης και την κίνηση της ιστορίας προς τα μπρος. Αλλωστε, η εποχή του ιμπεριαλισμού είναι εποχή της άκρατης αντίδρασης, των πολέμων, αλλά και της σοσιαλιστικής επανάστασης. Και το ξέρουν καλά οι κεφαλαιοκράτες. Με τη συκοφαντική προπαγάνδα κατά της λαϊκοεπαναστατικής δράσης του ΔΣΕ, επιδιώκουν ιδιαίτερα να τσακίσουν τη συνείδηση της νεολαίας, που έλκεται από κάθε τι το προοδευτικό, που μπορεί να ασπαστεί τις επαναστατικές ιδέες και να συμμετέχει στον αγώνα για ένα κομμουνιστικό μέλλον.

Ετσι προσπάθησαν και προσπαθούν να μπολιάσουν τις λαϊκές και νεανικές συνειδήσεις με τον αντικομμουνισμό και να σβήσουν από τις μνήμες τα ιδανικά και τις αξίες της πάλης για κοινωνική απελευθέρωση, που είχαν θεριέψει κατά την εποχή του εμφυλίου πολέμου, αλλά και νωρίτερα, και είχαν φλογίσει τις καρδιές των Ελλήνων.
Το ντόπιο αντιδραστικό αστικό καθεστώς με τους Αγγλους ιμπεριαλιστές συμμάχους του οδήγησε το λαό στον ένοπλο αγώνα και στον εμφύλιο πόλεμο, αφού δεν μπορούσε διαφορετικά να εδραιώσει την αστική εξουσία. Ζήτημα το οποίο δε σταμάτησε να απασχολεί την πλουτοκρατία και τα κόμματά της, ούτε στην περίοδο της γερμανικής κατοχής, όπως απασχολούσε επίσης και την εργατική τάξη και τους συμμάχους της στην κοινωνικοπολιτική συμμαχία του ΕΑΜ. Ουσιαστικά σ' όλη την πορεία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δε βρισκόταν σε πρωτεύουσα θέση των εξελίξεων, αντικειμενικά κρινόταν το «ΠΟΙΟΣ - ΠΟΙΟΝ», στο ζήτημα της εξουσίας.
Η ταξική πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας, από τη μια πλευρά, και στην εργατική τάξη και στ' άλλα λαϊκά στρώματα, από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα ακόμη και σ' αυτήν την περίοδο. Και αυτό εκφράστηκε τόσο κατά την περίοδο της Κατοχής με τη διαπάλη για την συγκρότηση της κυβέρνησης μετά την απελευθέρωση, όσο και μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς ιμπεριαλιστές.
Υπήρχε επίσης και ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό. Στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο ηγήθηκε η εργατική τάξη με τους συμμάχους της. Και στη μεταπελευθερωτική πορεία της Ελλάδας αυτό το γεγονός έβαζε τη σφραγίδα του, αφού ήδη από την περίοδο της κατοχής στην Ελλάδα άρχισε να οργανώνεται μια νέα λαϊκή εξουσία. Το έπος του ΕΑΜ δεν ήταν μόνο η εθνική απελευθέρωση, αλλά και η δημιουργία των φύτρων της λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα. Που μπορεί βεβαίως να μην αγκάλιαζε τα τότε αστικά κέντρα, αλλά στην υπόλοιπη Ελλάδα είχε ήδη τη δική της δράση με τα όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης, τα λαϊκά δικαστήρια, αλλά και κυβέρνηση, την ΠΕΕΑ. Είχε ακόμη το δικό της λαϊκό στρατό, τον ΕΛΑΣ και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού συσπειρωμένη στο ΕΑΜ.
Αλλά και μετά την ήττα του κινήματος το Δεκέμβρη του 1944 και την υπογραφή στην απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας ο συσχετισμός δυνάμεων είχε αλλάξει, αλλά δεν είχε ανατραπεί ολοκληρωτικά σε βάρος των λαϊκών δυνάμεων.
Να σημειώσουμε επίσης ότι το πιο σημαντικό αποτέλεσμα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ήταν οι θεμελιακές αλλαγές στον παγκόσμιο συσχετισμό των δυνάμεων. Η Σοβιετική Ενωση, λόγω του αποφασιστικού ρόλου που είχε διαδραματίσει στη συντριβή του φασισμού και στην απελευθέρωση των ευρωπαϊκών λαών, βγήκε από τον πόλεμο με εξαιρετικά ενισχυμένο το κύρος της και με διευρυμένη την επιρροή της. Συνέβαλε, παράλληλα, στην απόσπαση από τον καπιταλισμό μιας σειράς χωρών στην Ευρώπη, αλλά και στην Ασία που ακολούθησαν πολύ γρήγορα το δρόμο του σοσιαλισμού. Καθώς και στην άνοδο του εργατικού κινήματος στις καπιταλιστικές χώρες και του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος που οδήγησε στην κατάρρευση του αποικιοκρατικού συστήματος.
Η απόφαση των Αγγλων για εισβολή στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Τσόρτσιλ, η ιδέα της αγγλικής επέμβασης στην Ελλάδα γεννήθηκε το καλοκαίρι του 1943, στη διάρκεια της Συνάντησης στο Κεμπέκ του Καναδά του Βρετανού πρωθυπουργού και του Αμερικανού Προέδρου Ρούσβελτ, οι οποίοι είχαν διαπιστώσει πως η θέση του ΕΑΜ για φιλολαϊκές και σύμφωνα με τη θέληση του ελληνικού λαού μεταπελευθερωτικές εξελίξεις είχαν κερδίσει σημαντικές θέσεις και ο αστικός πολιτικός κόσμος αδυνατούσε να χειραγωγήσει τις εξελίξεις. Οπως έγραφε σχετικά ο ίδιος ο Τσόρτσιλ: «Σκέφτηκαν στην αρχή ότι ήταν υποχρεωμένοι να επέμβουν στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας τη στιγμή της απελευθέρωσης». Και όπως σημείωνε στις 29 Σεπτέμβρη του 1943, είχε θεωρηθεί απαραίτητη η αποστολή στην Ελλάδα 5.000 Βρετανών στρατιωτών, «εάν οι Γερμανοί την εγκαταλείψουν με θωρακισμένα αυτοκίνητα και πυροβόλα». Σε σχετικό εξάλλου τηλεγράφημα προς τον υπουργό των Εξωτερικών Αντονι Ιντεν, το Νοέμβρη του 1943, τόνιζε ότι «θα έπρεπε το χτύπημα, για να είναι αποφασιστικό, να καταφερθεί κατά του ΕΛΑΣ την κατάλληλη στιγμή».
Η απόβαση στρατού των Αγγλων στην Ελλάδα δεν εξυπηρετούσε κανέναν απολύτως στρατηγικό ή τακτικό σκοπό στη διεξαγωγή του πολέμου κατά της Γερμανίας. Το γεγονός αυτό το ομολόγησε άλλωστε και ο Τσόρτσιλ με την ακόλουθη δήλωσή του στις 8 Δεκέμβρη 1944, στη Βουλή: «Τα αγγλικά στρατεύματα πραγματοποίησαν εισβολή στην Ελλάδα, η οποία δεν υπαγορευόταν από πολεμική αναγκαιότητα, επειδή η κατάσταση των Γερμανών στην Ελλάδα από καιρό είχε καταστεί απελπιστική» («Τάιμς του Λονδίνου», 9 Δεκέμβρη 1944).
Ο Τσόρτσιλ ήρθε σε συνεννόηση και με τη γερμανική κυβέρνηση, προκειμένου να διευκολυνθούν σ' αυτό το σκοπό. Συμφώνησαν, λοιπόν, ν' αφεθούν ανενόχλητα τα γερμανικά στρατεύματα κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα και σε αντάλλαγμα να παραχωρήσουν οι Γερμανοί στους Εγγλέζους τη Θεσσαλονίκη.
Το γεγονός αυτό περιέγραψε χαρακτηριστικά ο Αλμπερτ Σπέερ, υπουργός της Πολεμικής Βιομηχανικής Παραγωγής του Χίτλερ («Η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ 1946-1949», σελ. 36, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).
Ο αστικός πολιτικός κόσμος
Η αστική προπαγάνδα στην ολομέτωπη επίθεσή της στο ΚΚΕ χρησιμοποιεί τη θέση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για αποχή από τις εκλογές το Μάρτη του 1946, ως στοιχείο που τεκμηριώνει ότι το ΚΚΕ επέλεξε το δρόμο της ένοπλης πάλης σε αντιπαράθεση με τις εκλογές. Τα ίδια λένε και οι οπορτουνιστές, προβάλλοντας την άποψη ότι η συμμετοχή στις εκλογές, αφενός θα απέτρεπε τον ένοπλο αγώνα και αφετέρου θα άνοιγε ο δρόμος για την «ομαλή δημοκρατική εξέλιξη», αφού θα εξέλεγε 100-120 βουλευτές.
Ο αστικός πολιτικός κόσμος μεθόδευσε τις εκλογές σε χρόνο και με τρόπο που θα έδινε αποτελέσματα συντριπτικά υπέρ των αστικών κομμάτων. Σε τέτοιου είδους εκλογές και ο «κεντρώος» Σοφούλης εμφανίστηκε αρχικά αντίθετος, αλλά στη συνέχεια συγκατένευσε.
Σε ποιες συνθήκες όμως έγιναν οι εκλογές; Εγιναν 14 περίπου μήνες μετά τη Βάρκιζα, μέσα σε πρωτοφανείς συνθήκες δολοφονικού οργίου και ωμής βίας σε βάρος των ΕΑΜιτών, ενώ 15 μήνες από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, ο αιματηρός απολογισμός ήταν: «Φόνοι: 1.289. Τραυματίες: 667. Βασανισμοί: 31.632. Φυλακισμένοι: 8.624, ενώ καθ' όλον το έτος ξεπερνούσαν τις 30.000. Απόπειρες φόνων: 509. Συλληφθέντες: 84.931. Βιασμένες γυναίκες: 165. Λεηλασίες - καταστροφές: 18.767. Καταστροφές γραφείων: 667». (Στη δίνη του εμφυλίου», σελ. 440, εκδόσεις «Προσκήνιο»).
Ενώ ο Β. Μπαρτζιώτας προσθέτει στα παραπάνω: «Καταδιωκόμενοι: 100.000. Στη χώρα δρούσαν συμμορίες: 166 Παράνομα οπλοφορούντες συμμορίτες: 20.000» (Β. Μπαρτζιώτα: «Ο αγώνας του ΔΣΕ», σελ. 20).
Οι εκλογικοί κατάλογοι δεν είχαν ξεκαθαριστεί, διατηρούνταν ακόμη οι προπολεμικοί και με βάση αυτούς έγιναν οι εκλογές. Χώρια οι διπλοψηφίες και οι τριπλοψηφίες. Και τελικά, παρ' όλα αυτά, «στις εκλογές ψήφισαν μόνο 1.106.510 ψηφοφόροι, δηλαδή το 50% από τους 2.211.791 γραμμένους στους εκλογικούς καταλόγους. Κι όμως, η Επιτροπή του ΟΗΕ, ο οποίος είχε στείλει 1.200 παρατηρητές, ανακοίνωσε ότι το ποσοστό αποχής της Αριστεράς ήταν 9,3%! («ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ», τ. Α', σελ. 551).
Οσοι υποστηρίζουν, επομένως, ότι η συμμετοχή του ΕΑΜ στις εκλογές θα του έδινε τη δυνατότητα να εκλέξει 100 - 120 βουλευτές (σε σύνολο 354 τότε), είναι φανερό ότι βρίσκονται εκτός τόπου και χρόνου. «Αν θα ήθελε κάποιος να βγάλει ένα γενικό συμπέρασμα για τις επιλογές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ εκείνη την περίοδο, θα έπρεπε να σημειώσει την αντιφατικότητα της πολιτικής τους. Ιδιαίτερα για το ΚΚΕ πρέπει να τονιστεί ότι εμμένοντας στις ειρηνικές μορφές πάλης και ταυτόχρονα προωθώντας διστακτικά τον ένοπλο αγώνα, είχε καταστεί δέσμιο των αντιφάσεων της πολιτικής του, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην προλαβαίνει τις εξελίξεις, να μην είναι προετοιμασμένο αρκετά, για να τις αντιμετωπίσει, ούτε ικανό να υπολογίζει με ακρίβεια το συσχετισμό δυνάμεων και τις διαθέσεις του αντιπάλου, για να επιλέγει κάθε φορά την ορθή τακτική, και τελικά να μην μπορεί να προσδιορίζει σωστά τα καθήκοντα της κάθε ιστορικής στιγμής και να αντιλαμβάνεται τον επείγοντα χαρακτήρα των εν λόγω καθηκόντων του με πληρότητα» («Η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ», σελ. 181-182).
Ο μονόπλευρος εμφύλιος είχε, λοιπόν, αρχίσει πολύ πριν από τις εκλογές του 1946, αν υποτεθεί ότι σταμάτησε ποτέ. Οι ένοπλες συμμορίες των Σούρλα, Μαγγανά, Τσαντούλα, Βουρλάκη, Κατσαρέα, Καμαρινέα κ.ά, σε συνεργασία με τη Χωροφυλακή και το Στρατό οργίαζαν στην ύπαιθρο, ενώ οι περιβόητες «επιτροπές ασφάλειας» έστελναν κατά χιλιάδες στους τόπους εξορίας κομμουνιστές και άλλους ΕΑΜίτες. Χιλιάδες καταδιωκόμενοι υποχρεώθηκαν να πάρουν τα βουνά και να υπερασπιστούν τη ζωή τους με το όπλο στο χέρι.
Η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Φλεβάρης 1946) δεν αποφάσισε την άμεση μεταφορά του κέντρου βάρους της δράσης του Κόμματος στην ένοπλη πάλη. Αυτό το έκανε η 3η Ολομέλεια (Σεπτέμβρης 1947).
Οι οπορτουνιστές
Από τις ήττες και τα λάθη του επαναστατικού κινήματος της χώρας μας οι οπορτουνιστές έβγαλαν εκείνα τα συμπεράσματα που ευνούχιζαν την ταξική πάλη. Αποσιώπησαν τα ουσιαστικά λάθη, ενώ απολυτοποίησαν ή μεγιστοποίησαν τη σημασία λαθών δευτερεύουσας σημασίας και χαρακτήρισαν ως λάθη σωστές πολιτικές ή στρατιωτικές ενέργειες του ΚΚΕ.
Από την άλλη μεριά, «στολίζουν» με σωρεία κοσμητικών επιθέτων την ηγεσία του ΚΚΕ, του ΚΚΣΕ, επώνυμα ηγετικά στελέχη πολλών κομμουνιστικών κομμάτων. Συνάμα, φροντίζουν να βγάζουν «λάδι» εκείνα τα στελέχη, που τα χνότα τους ταιριάζουν με τα δικά τους, παρότι αυτά τα στελέχη ήσαν στην ηγεσία του ΚΚΕ επί 10ετίες, άρα βαρύνονται κι αυτά με ευθύνες. Περιττό βέβαια να πούμε ότι αφήνουν τελείως στο απυρόβλητο ηγετικούς παράγοντες τουEAM που συνεργάζονταν με το ΚΚΕ. Γι' αυτό και οι αναλύσεις τους είναι μεροληπτικές, αβαθείς και αντιεπιστημονικές...
Για του λόγου το αληθές, δεν έχουμε παρά να δούμε οι νεότεροι, που δε ζήσαμε προηγούμενα γεγονότα, την αντικομμουνιστική στάση των νεοσοσιαλδημοκρατών που από το ΚΚΕ προσχώρησαν στο «Συνασπισμό». Δεν έχουμε παρά να δούμε την ουρανομήκη αναίδεια απέναντι σε μια ματωμένη πορεία ενός ηρωικού κόμματος.
Ας προσέξουμε, όμως, συγκεκριμένα την αποκήρυξη του ΚΚΕ με βάση τις δικές τους ομολογίες.
Γράφει ο Λ. Κύρκος για το Δεκέμβρη του 1944: «Ο Δεκέμβρης ως πολιτική επιλογή ήταν θανάσιμο λάθος...Η αναμέτρηση του Δεκέμβρη θα οδηγούσε σε συντριβή, άρα έπρεπε σε κάθε περίπτωση να αποκλειστεί...Δεν έπρεπε να εμποδιστεί - από το ΚΚΕ - η πορεία προς την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών, που έπρεπε να είναι ο σαφέστατος και αμετακίνητος στόχος... Εκείνο που τρόμαζε τους Εγγλέζους ήταν η μεγάλη συσπείρωση γύρω από το EAM, η πολιτική και μαζική του δύναμη...Η ελληνική αστική τάξη είναι αποφασισμένη να εξοντώσει τους κομμουνιστές...Οι Εγγλέζοι, και αν αποτύχαιναν να σύρουν στην παγίδα το EAM, πάλι θα έκαναν το παν για να εμποδίσουν την ομαλή πορεία προς τις εκλογές». («Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»), σελ. 119, 128, 129, 130).
Μέσα σε λίγες γραμμές υπάρχουν ένα σωρό αντιφάσεις που δείχνουν τα αδιέξοδα της οπορτουνιστικής σκέψης. Παράλληλα, παραγνωρίζονται βασικά ζητήματα.
Πρώτον, ότι ακριβώς η πολιτική της ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης ήταν η πρόθεση και η πρακτική της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ. Οταν η τέτοια πρακτική διακόπηκε το Δεκέμβρη (για να ξανασυνεχιστεί αμέσως μετά) αυτό έγινε αναγκαστικά και απροετοίμαστα, επειδή η σύγκρουση επιβλήθηκε.
Δεύτερον, ότι το βασικό πρόβλημα της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ ήταν «η αδυναμία της να δει έγκαιρα και να συνδυάσει, σύμφωνα με τη μαρξιστική αντίληψη, το καθήκον της εθνικής απελευθέρωσης με την ταυτόχρονη αντιμετώπιση του προβλήματος της εξουσίας». (Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, τόμ. Α, σελ. 500, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»).
Το πρώτο λάθος απορρέει από το δεύτερο.
Στην ίδια λογική κινείται η επιχειρηματολογία και άλλων, τόσο για το Δεκέμβρη, όσο και για τον Εμφύλιο πόλεμο που και αυτός χαρακτηρίζεται από τον Λ. Κύρκο «μοιραίος», όπως και ο Δεκέμβρης.
Για δύο κορυφαίες στιγμές της ταξικής πάλης ακούς τη λέξη «λάθος»! Το γιατί οδηγούνται σε αυτό το συμπέρασμα είναι φανερό. Αποτελεί απόρροια της γενικότερης επιλογής τους σε σχέση με το στρατηγικό στόχο τους. Για τον ίδιο λόγο μεγιστοποιούν το λάθος της αποχής του ΚΚΕ από τις βουλευτικές εκλογές του 1946. Το θεωρούν καθοριστικό για τις παραπέρα αρνητικές εξελίξεις, παραγνωρίζοντας το δολοφονικό όργιο κατά του ΚΚΕ και του ΕΑΜ αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12.2.1945). Αλλά και ως προς την τελευταία, δεν είναι πάντα απόλυτα σαφείς όλοι τους. Τη θεωρούν λάθος - όπως και ήταν - ή όχι; Αν όχι, δε χρειάζονται τα δάκρυα για την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ. Αν ναι, πώς συμβιβάζεται αυτό με την αντίληψή τους για πάση θυσία εμμονή στις εκλογικές διαδικασίες»; (Συλλογή κειμένων, που εκδόθηκε από τη «Σύγχρονη Εποχή» υπό τον τίτλο «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός»).
Ο ρόλος των κομμάτων του «Κέντρου»
Ενα από τα χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου ήταν η προτίμηση της άρχουσας τάξης και των Αγγλοαμερικανών στα κόμματα του «Κέντρου» ως διαχειριστών της κυβερνητικής εξουσίας. Δεν ήταν τυχαία επιλογή.
Μ' αυτά τα κόμματα, αυξάνονταν οι αυταπάτες σε μικροαστικά στρώματα για τη δυνατότητα ομαλών και φιλολαϊκών εξελίξεων, δημιουργούσαν ρήγματα στη λαϊκή συμμαχία, ενισχύοντας τις συμμαχίες της άρχουσας τάξης.
Ας παρακολουθήσουμε τα γεγονότα και τις πολιτικές εξελίξεις της τότε περιόδου.
«Στην κυβέρνηση της λεγόμενης "εθνικής ενότητας" που προέκυψε από τη Συμφωνία του Λιβάνου, η πρωθυπουργία ανατέθηκε στον Γ. Παπανδρέου. Ο Παπανδρέου παρέμεινε πρωθυπουργός μέχρι το τέλος των μαχών του Δεκέμβρη 1944. Παρέμεινε για όσο διάστημα χρειάστηκε να γίνουν ο Λίβανος, η Καζέρτα και ο Δεκέμβρης. Και μετά, αφού δεν είχε πια να δώσει το ελάχιστο, ως πρωθυπουργός, αντικαταστάθηκε. Αλλά αντικαταστάθηκε από έναν άλλον "κεντρώο" παράγοντα: Τον Νικ. Πλαστήρα. Ο τελευταίος ήταν ίσως ο ιδανικότερος να συντελέσει στην παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ. Εχοντας, μάλιστα, ως υπουργό του των Εξωτερικών τον Ιωάννη Σοφιανόπουλο, επιφανή σοσιαλδημοκρατική προσωπικότητα, μπορούσε να οδηγήσει πιο ομαλά στη Συμφωνία της Βάρκιζας. Ηταν πιο ...φερέγγυοι, σε σύγκριση με άλλους, για την "πιστή τήρησή" της!
Οταν υπογράφτηκε και η Συμφωνία της Βάρκιζας, ήταν φανερό ότι τελείωνε και η θητεία της κυβέρνησης Πλαστήρα, που διήρκεσε σχεδόν τρεις μήνες. Και όντως, στις 7 του Απρίλη 1945, ο Πλαστήρας αποπέμφθηκε. Σχηματίστηκε η κυβέρνηση του ναυάρχου Πέτρου Βούλγαρη, την οποία στήριξε και το "Κόμμα των Φιλελευθέρων", για ν' αποσύρει τη στήριξη λίγο καιρό αργότερα και ν' αρχίσουν απανωτές και αποτυχημένες προσπάθειες σχηματισμού βιώσιμης κυβέρνησης που θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές. Ηταν χαρακτηριστική και εδώ η επιμονή να δημιουργηθούν κυβερνήσεις με "κεντρώο" πρόσωπο. Τελικά, σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Θεμ. Σοφούλη και ανέλαβε τη διεξαγωγή των εκλογών βίας, νοθείας και αιματηρής τρομοκρατίας της 31ης του Μάρτη 1946.
Από τις εκλογές νικητής βγήκε το "Λαϊκό Κόμμα" του Κ. Τσαλδάρη με 55% των ψήφων! Αλλά η κυβέρνηση που σχηματίστηκε δεν υπήρξε μακρόβια, παρά την πλειοψηφία που είχε στη Βουλή. Μερικούς μήνες αργότερα, αφού πρόλαβε να κάνει το επίσης νόθο δημοψήφισμα επιστροφής του Βασιλιά και να εντείνει τους διωγμούς κατά του ΕΑΜ και του ΚΚΕ με το περιβόητο Γ΄ Ψήφισμα, η κυβέρνηση του "Λαϊκού Κόμματος" αντικαταστάθηκε (!) από "κεντροδεξιά" υπό τον Δημ. Μάξιμο και με τη συμμετοχή των Γ. Παπανδρέου, Σοφ. Βενιζέλου κ.ά. Ωστόσο, κάτω από τη λαϊκή κατακραυγή έπεσε και η κυβέρνηση Μαξίμου.
Και τότε έσπευσαν ν' αποτρέψουν κίνηση του Κ. Τσαλδάρη να επανέλθει! Διορίστηκε κυβέρνηση των Σοφούλη - Τσαλδάρη, με πρωθυπουργό τον πρώτο, για να τα "βγάλει" πέρα στον εμφύλιο πόλεμο, να θέσει εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ, την Εθνική Αλληλεγγύη και να κλείσει το "Ριζοσπάστη" και τα άλλα κομματικά και ΕΑΜίτικα έντυπα». «Ο αστικός πολιτικός κόσμος», «Ρ», 16/1/2000).
Στα 1947, ο Εμφύλιος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και διαρκεί έως τον Αύγουστο του 1949, που κατέληξε σε ήττα του κινήματος. Παρά την ήττα, όμως, ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας ήταν δίκαιος, συνέχεια της ΕΑΜικής Αντίστασης και του Δεκέμβρη, ένας αγώνας που αποτελούσε μονόδρομο για το λαό και κορυφαία έκφραση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα.
«Ο αγώνας του ΔΣΕ ξεπήδησε και αναπτύχθηκε ως αποτέλεσμα της μεγάλης όξυνσης που πήρε η ταξική πάλη στην Ελλάδα. Και ήταν αγώνας δίκαιος, αντιιμπεριαλιστικός, διεθνιστικός. Εξέφραζε ανεκπλήρωτα λαϊκά οράματα, κόντρα στην επίθεση που εξαπέλυσαν κατά του ΕΑΜικού κινήματος, κατά του ΚΚΕ, τα συνασπισμένα αστικά κόμματα. Ηταν αγώνας ενάντια στους συμμάχους της εγχώριας αστικής τάξης, στην εγγλέζικη και στην αμερικανική στρατιωτικοπολιτική και οικονομική δύναμη, στα ψυχροπολεμικά "σχέδιο Μάρσαλ" και "δόγμα Τρούμαν".
Η τρίχρονη ηρωική εποποιία του ΔΣΕ αποτελεί ανεκτίμητο κεφάλαιο του λαϊκού απελευθερωτικού κινήματος της Ελλάδας, κεφάλαιο που καθαγιάστηκε με τη θυσία χιλιάδων και χιλιάδων αγωνιστών, ανδρών, γυναικών, νέων, που άλλοι δίνοντας τη ζωή τους και άλλοι τραυματίες και ανάπηροι, με το αίμα τους πότισαν κι έθρεψαν τις ρίζες μιας λαϊκοδημοκρατικής και σοσιαλιστικής Ελλάδας» («Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος Ζ' σελ. 18).

Επιμέλεια:
Στέφανος ΚΡΗΤΙΚΟΣ


Για το δεξιό οπορτουνισμό


Ενδέκατο μέρος
Η αποκήρυξη της ιστορίας του ΚΚΕ
Από τις ήττες και τα λάθη του επαναστατικού κινήματος της χώρας μας οι οπορτουνιστές έβγαλαν εκείνα τα συμπεράσματα που ευνούχιζαν την ταξική πάλη. Αποσιώπησαν τα ουσιαστικά λάθη, ενώ απολυτοποίησαν ή μεγιστοποίησαν τη σημασία λαθών δευτερεύουσας σημασίας και χαρακτήρισαν ως λάθη σωστές πολιτικές ή στρατιωτικές ενέργειες του ΚΚΕ.
Από την άλλη μεριά, «στολίζουν» με σωρεία κοσμητικών επιθέτων την ηγεσία του ΚΚΕ, του ΚΚΣΕ, επώνυμα ηγετικά στελέχη πολλών κομμουνιστικών κομμάτων. Συνάμα, φροντίζουν να βγάζουν «λάδι» εκείνα τα στελέχη, που τα χνότα τους ταιριάζουν με τα δικά τους, παρότι αυτά τα στελέχη ήσαν στην ηγεσία του ΚΚΕ επί 10ετίες, άρα βαρύνονται κι αυτά με ευθύνες. Περιττό βέβαια να πούμε ότι αφήνουν τελείως στο απυρόβλητο ηγετικούς παράγοντες τουEAM που συνεργάζονταν με το ΚΚΕ. Γι' αυτό και οι αναλύσεις τους είναι μεροληπτικές, αβαθείς και αντιεπιστημονικές.
Δεν ισχυριζόμαστε, φυσικά, ότι η ουσιαστική μελετητική δουλιά μιας θυελλώδους ιστορικής πορείας, όπως του ΚΚΕ, καθώς και η σωστή αποτίμηση της δράσης του αποτελούν ένα εύκολο έργο. Το ζήτημα, όμως, είναι, ποια αφετηρία έχει κανείς για να ερμηνεύσει σύνθετα και περίπλοκα ιστορικά γεγονότα, καθώς και ποια μεθοδολογία χρησιμοποιεί ως ερευνητικό εργαλείο.
Σε όλα αυτά τα θέματα, αναδείχτηκαν λαθρόχειρες και λαθολόγοι. Παράλληλα, τροφοδότησαν με άφθονο υλικό τους αστούς προπαγανδιστές. Για του λόγου το αληθές, δεν έχουμε παρά να δούμε οι νεότεροι, που δε ζήσαμε προηγούμενα γεγονότα, την αντικομμουνιστική στάση των νεοσοσιαλδημοκρατών που από το ΚΚΕ προσχώρησαν στο «Συνασπισμό». Δεν έχουμε παρά να δούμε την ουρανομήκη αναίδεια απέναντι σε μια ματωμένη πορεία ενός ηρωικού κόμματος.
Ας προσέξουμε, όμως, συγκεκριμένα την αποκήρυξη του ΚΚΕ με βάση τις δικές τους ομολογίες.
Γράφει ο Λ. Κύρκος για το Δεκέμβρη του 1944: «Ο Δεκέμβρης ως πολιτική επιλογή ήταν θανάσιμο λάθος.»1«Η αναμέτρηση του Δεκέμβρη θα οδηγούσε σε συντριβή, άρα έπρεπε σε κάθε περίπτωση να αποκλειστεί.»2 «Δεν έπρεπε να εμποδιστεί - από το ΚΚΕ - η πορεία προς την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών, που έπρεπε να είναι ο σαφέστατος και αμετακίνητος στόχος.»3 «Εκείνο που τρόμαζε τους Εγγλέζους ήταν η μεγάλη συσπείρωση γύρω από τοEAM, η πολιτική και μαζική του δύναμη.»4 «Η ελληνική αστική τάξη είναι αποφασισμένη να εξοντώσει τους κομμουνιστές.»5 «Οι Εγγλέζοι, και αν αποτύχαιναν να σύρουν στην παγίδα το EAM, πάλι θα έκαναν το παν για να εμποδίσουν την ομαλή πορεία προς τις εκλογές.»6
Μέσα σε λίγες γραμμές υπάρχουν ένα σωρό αντιφάσεις που δείχνουν τα αδιέξοδα της οπορτουνιστικής σκέψης. Παράλληλα, παραγνωρίζονται βασικά ζητήματα.
Πρώτον, ότι ακριβώς η πολιτική της ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης ήταν η πρόθεση και η πρακτική της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ. Οταν η τέτοια πρακτική διακόπηκε το Δεκέμβρη (για να ξανασυνεχιστεί αμέσως μετά) αυτό έγινε αναγκαστικά και απροετοίμαστα, επειδή η σύγκρουση επιβλήθηκε.
Δεύτερον, ότι το βασικό πρόβλημα της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ ήταν «η αδυναμία της να δει έγκαιρα και να συνδυάσει, σύμφωνα με τη μαρξιστική αντίληψη, το καθήκον της εθνικής απελευθέρωσης με την ταυτόχρονη αντιμετώπιση του προβλήματος της εξουσίας»7.
Το πρώτο λάθος απορρέει από το δεύτερο.
Στην ίδια λογική κινείται η επιχειρηματολογία και άλλων, τόσο για το Δεκέμβρη, όσο και για τον Εμφύλιο πόλεμο που και αυτός χαρακτηρίζεται από τον Λ. Κύρκο «μοιραίος», όπως και ο Δεκέμβρης.
Για δύο κορυφαίες στιγμές της ταξικής πάλης ακούς τη λέξη «λάθος»! Το γιατί οδηγούνται σε αυτό το συμπέρασμα είναι φανερό. Αποτελεί απόρροια της γενικότερης επιλογής τους σε σχέση με το στρατηγικό στόχο τους. Για τον ίδιο λόγο μεγιστοποιούν το λάθος της αποχής του ΚΚΕ από τις βουλευτικές εκλογές του 1946. Το θεωρούν καθοριστικό για τις παραπέρα αρνητικές εξελίξεις, παραγνωρίζοντας το δολοφονικό όργιο κατά του ΚΚΕ και του ΕΑΜ αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12.2.1945). Αλλά και ως προς την τελευταία, δεν είναι πάντα απόλυτα σαφείς όλοι τους. Τη θεωρούν λάθος - όπως και ήταν - ή όχι; Αν όχι, δε χρειάζονται τα δάκρυα για την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ. Αν ναι, πώς συμβιβάζεται αυτό με την αντίληψή τους για πάση θυσία εμμονή στις εκλογικές διαδικασίες;
Εχει, ωστόσο, σημασία να δει κανείς τη μέθοδο με την οποία προσπαθούν να οικειοποιηθούν το ΕΑΜ: Πλέκουν εγκώμια και ύμνους για την ΕΑΜική Αντίσταση και για το ΚΚΕ που είχε την πρωτοβουλία της ίδρυσης του ΕΑΜ. Την ίδια στιγμή, όμως, διαχωρίζουν τεχνητά και αυθαίρετα το εθνικοαπελευθερωτικό περιεχόμενο του EAM από το ταξικό. Πετάνε το ταξικό στον Καιάδα των αναθεματισμένων κρατώντας μόνο το πρώτο. Με τον τρόπο αυτό πάνε να εμφανιστούν ως συνεχιστές του EAM στις νέες συνθήκες, βγάζοντας απέξω το ΚΚΕ, που οι ίδιοι παραδέχονται (τι άλλο να κάνουν;) ότι υπήρξε ο πρωτοστάτης του ΕΑΜικού αγώνα! Μπορούν αυτά τα δύο συστατικά στοιχεία να διαχωριστούν μεταξύ τους ως αυθύπαρκτα; Ο Τ. Μπενάς είναι και στο παραπάνω ζήτημα ξεκάθαρος «... οι δυνάμεις του ανανεωτικού ρεύματος μέσα στην ΕΔΑ δεν πρόκειται να παραιτηθούν από τη διεκδίκηση της μεγάλης κληρονομιάς της Εθνικής Αντίστασης»8. Από την οποία κληρονομιά απουσιάζουν φυσικά οι... δογματικοί και μεγάλα σημαδιακά γεγονότα.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Το άρθρο περιέχεται στη συλλογή κειμένων, που εκδόθηκε από τη «Σύγχρονη Εποχή» υπό τον τίτλο «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός» με την επιμέλεια της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Λ. Κύρκος, ό.π., σελ. 119.
2. Λ. Κύρκος, ό.π., σελ. 129.
3. Λ. Κύρκος, ό.π., σελ. 128.
4. Λ. Κύρκος, ό.π., σελ. 128.
5. Λ. Κύρκος, ό.π., σελ. 130.
6. Λ. Κύρκος, ό.π., σελ. 128.
7. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, τόμ. Α, σελ. 500, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».
8. Τ. Μπενά, ό.π., σελ. 82.

Του
Μάκη ΜΑΪΛΗ


Ποιος ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος;


Αγαπητέ "Ρίζο",
Στη συνέλευση της Κομματικής μου Οργάνωσης έκανα κριτική σ' έναν απαράδεκτο ύμνο που δημοσιεύτηκε στο φύλλο σου της 11 - 2 - 96 για τον ΕλευθέριοΒενιζέλο και ζήτησα από τον καθοδηγητή μας να μεταφέρει τα σχετικά στη διεύθυνση για επανόρθωση. Κοντεύουν δυο μήνες από τότε και δε δημοσιεύτηκε τίποτα. Γι' αυτό στέλνω τούτο το γράμμα.
Εγραψε, λοιπόν, ο ανώνυμος ιστορικός τα παρακάτω ανάμεσα στ' άλλα: "Ο Ελ. Βενιζέλοςδείχνει άλλη μια φορά τη μεγαλοφυϊα του. Εχει πλήρη συναίσθηση ότι η χώρα έχει χάσει όλα τα στηρίγματα. Γι' αυτό ο πιο ιστορικός, ως τώρα, Ελληνας πρωθυπουργός παίρνει σοβαρές αποφάσεις: Προκαλεί, κυριολεκτικά, εκλογές (τις οποίες, όπως φαίνεται, και καταλλήλως προετοιμάζει) ώστε να χάσει και να αποφύγει ευθύνες".
Δε νομίζω ότι είναι σωστό μια επαναστατική εφημερίδα, όργανο του ΚΚΕ, να παινεύει τόσο απαράδεκτα έναν αστό πολιτικό και να τον ανεβάζει άκριτα στον 7ο ουρανό. Γιατί ο Ελ.Βενιζέλος υπήρξε βέβαια ευφυής και μεγάλος πολιτικός, άλλα για ποιον; Για την τάξη του, την κεφαλαιοκρατία και τους ξένους, κι όχι για τον ελληνικό λαό.
Ξεκίνησε ως αστός επαναστάτης στο Θέρισο της Κρήτης, άλλα στη συνέχεια συμβιβάστηκε και με το παλάτι και με τα αγγλογαλλικά αφεντικά.
Στο Σύνταγμα ο ξεσηκωμένος λαός της Αθήνας απαιτούσε Συντακτική Συνέλευση το 1910, για να διώξει το βασιλιά και εκείνος απαντούσε πεισματικά: "Οχι, αναθεωρητική! ", διατηρώντας τη μοναρχία.
Δεν είναι σωστό, επίσης, ότι έκανε εκλογές το 1910 για να τις χάσει! Τις έκανε για να τις κερδίσει, όπως πίστευε.
Είναι βέβαια γεγονός ότι πήρε μερικά αναγκαία φιλελεύθερα μέτρα, άλλα και πολλά περισσότερα αντιδραστικά. Είναι αυτός, ως γνωστόν, που ψήφισε το "ιδιώνυμο" για τη δίωξη του κομμουνισμού, που φόρτωσε στο λαό ασήκωτους φόρους και τελικά, οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία, κάνοντάς την πραγματικά αγνώριστη.
Η μαρξιστική - κομμουνιστική κριτική, έχει βάλει τον Ελ. Βενιζέλο στη θέση που του ανήκει.
Συντροφικά
ΒΑΣΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Σημείωση "Ρ".Νομίζουμε πως είναι ολοφάνερη η παρεξήγηση του σχετικού αποσπάσματος. Αλλωστε, ποτέ δεν επιχείρησε κανείς να συμπεριλάβει τον Ελ. Βενιζέλο στους πολιτικούς εκπροσώπους της εργατικής τάξης της χώρας μας. Το αντικείμενο πάντως του αφιερώματος αφορούσε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τόσο στο εισαγωγικό του, όσο και σε αρκετά άλλα σημεία υπογράμμισε πως αυτές ήταν πάντα αποτέλεσμα της διαπάλης των δύο ολιγαρχών, στα πλαίσια του ιμπεριαλιστικού συστήματος και των αντίστοιχων σχεδιασμών των "μεγάλων" δυνάμεων. Οσον αφορά την ιστορική εκτίμηση του Ελ. Βενιζέλου ή κάποιων ενεργειών του, υπάρχουν αρκετές σχετικές εκτιμήσεις και τοποθετήσεις του ΚΚΕ και προοδευτικών ιστορικών, στις οποίες μπορεί ο καθένας να ανατρέξει, χωρίς αυτό, βέβαια, να αποκλείει την όποια διαφορετική γνώμη.

Το «Ιδιώνυμο»



Κρατούμενοι στις φυλακές της Αίγινας, την περίοδο που ίσχυε το «Ιδιώνυμο»
Η 19η Μάη του 1928 ήταν μια ξεχωριστή ημέρα για τις πολιτικές δυνάμεις του λεγόμενου κεντρώου χώρου στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Τη μέρα αυτή ο Ελ. Βενιζέλος αποφάσισε να επανέλθει στην ενεργό πολιτική και ν' αναλάβει εκ νέου την αρχηγία του Κόμματος των Φιλελευθέρων. «Η 19η Μαΐου 1928 -γράφει ο Γρ. Δαφνής1- απετέλεσεν αποφασιστικόν σταθμόν εις την ιστορίαν της Ελλάδος του μεσοπολέμου». Υπερβολή; Ισως. Δεν ήταν και λίγο πράγμα όμως το γεγονός ότι η ελληνική αστική τάξη και ο ξένος παράγοντας, αποφάσιζαν τότε, στα πρόθυρα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης 1929 - 1933, να επαναφέρουν στην ενεργό πολιτική δράση και στην πολιτική ηγεσία της χώρας μια ηγετική φυσιογνωμία του διαμετρήματος του Βενιζέλου.
Ο Βενιζέλος τέθηκε επικεφαλής της κυβερνήσεως στις 4 Ιούλη του 1928 και προχώρησε στην προκήρυξη εκλογών για τις 19 Αυγούστου του ιδίου έτους, τις οποίες και κέρδισε αφού το κόμμα του και οι συνεργαζόμενοι με αυτό κατάφεραν να αποσπάσουν το 61,2% του εκλογικού σώματος2. Επρόκειτο για ένα πραγματικό θρίαμβο που δεν μπορούσε να επισκιαστεί από το γεγονός ότι το εκλογικό σύστημα που εφαρμόστηκε ήταν το πλειοψηφικό.
Εναν, περίπου, μήνα πριν τις εκλογές, στην προεκλογική του ομιλία στη Θεσσαλονίκη, ο αρχηγός των Φιλελευθέρων έδωσε με σαφήνεια το στίγμα της πολιτικής που θα ακολουθούσε αν κέρδιζε τις εκλογές.
Ο εμπνευστής του «Ιδιώνυμου», Ελ. Βενιζέλος
«Το δικαίωμα στην απεργία - είπε ανάμεσα σε άλλα3- προς επιδίωξιν των επαγγελματικών συμφερόντων των εργατών καθώς και το αντιστοιχούν δικαίωμα των εργοδοτών, όπως σταματούν τη βιομηχανικήν των επιχείρησιν δεν εννοούμεν ουδ' επ' ελάχιστον να περιορίσωμεν. Πιστεύομεν όμως ότι επιβάλλεται προς το συμφέρον των εργατών, εξ ίσου και των εργοδοτών, καθώς και της όλης κοινωνίας, όπως ρυθμισθή διά νόμου η άσκησις του δικαιώματος τούτου κι ελπίζω βασίμως ότι θα επιτύχω τη συναίνεσιν και των εργατών και των εργοδοτών, όπως καθιερωθή διά νόμου η υποχρέωσις και διά τα δύο μέρη, πριν προβαίνουν εις την άσκησιν του δικαιώματός των να ειδοποιούν το υπουργείον Εθνικής Οικονομίας όπως τούτο εντός ευλόγου προθεσμίας προβαίνει επί παρουσία αντιπροσώπων των εργατών και των εργοδοτών περί του βασίμου ή μη των λόγων, οίτινες προκαλούν την απειλούμενην απεργίαν ή το λοκ - άουτ και δημοσιεύη δι' εκθέσεως το όρισμα της ερεύνης. Μόνον μετά τη δημοσίευσιν της εκθέσεως ταύτης, η κήρυξις της απεργίας ή του λοκ - άουτ θα είναι νόμιμος... Οι οπαδοί της Γ' Διεθνούς θα κραυγάσουν βέβαια κατά της προτάσεως ταύτης... Αλλά επειδή εμνημόνευσα τη Γ' Διεθνή να εκθέσω ποία είνε η στάσις του κομμουνισμού. Πάσα απόπειρα διαταράξεως ή βιαίας ανατροπής του αστικού καθεστώτος, του οποίου στερεά θεμέλια είνε η πατρίς, η οικογένεια, η ιδιοκτησία, θα εύρη αντιμέτωπον την πυγμήν του κράτους... Είμεθα αποφασισμένοι να εξοπλίσωμεν το κράτος και τας αρχάς του διά της αναγκαίας νομοθεσίας, όπως καταστή δυνατή η αποτελεσματική κοινωνική άμυνα κατά των απροκάλυπτων ανατρεπτικών ενεργειών των εχθρών του κοινωνικού καθεστώτος».
Ηταν φανερό πως τα πράγματα δυσκόλευαν αποφασιστικά για το εργατικό κίνημα και το ΚΚΕ. Αλλά, μήπως επρόκειτο μόνο για διακηρύξεις προεκλογικού χαρακτήρα προς προσεταιρισμό συντηρητικών ψηφοφόρων; Δεν άργησε καθόλου να φανεί πώς ο Βενιζέλος εννοούσε στον απόλυτο δυνατό βαθμό κάθε λόγο και κάθε προεκλογική του διακήρυξη από τις προαναφερόμενες.
Εφαρμογή των διακηρύξεων: Το «Ιδιώνυμο»
Ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, μαζί με άλλες διεθνείς προσωπικότητες, είχε αντιταχθεί σθεναρά στο «Ιδιώνυμο»
Στις 22 Δεκέμβρη του 1928, τέσσερις μόλις μήνες μετά τις εκλογές, η κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου κατέθεσε στη Βουλή ένα νομοσχέδιο που είχε ως τίτλο τη φράση «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Αργότερα, όταν το νομοσχέδιο αυτό έγινε νόμος του κράτους πήρε τον αριθμό 4229/25-7-19294. Στην ιστορία όμως πέρασε με την ονομασία «Ιδιώνυμο», αφού αντιμετώπιζε τον κομμουνισμό ως «ειδικό αδίκημα» και προέβλεπε μια σειρά μέτρα για την καταστολή του με προφανή τελικό στόχο τη συντριβή κάθε κομμουνιστικής δράσης και φυσικά του κύριου φορέα αυτής της δράσης, του ΚΚΕ.
Το Ιδιώνυμο ήρθε για συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής στις 3/4/1929, παραπέμφθηκε όμως στην επιτροπή εξουσιοδοτήσεων του σώματος και κατόπιν ξαναεπέστρεψε στην Ολομέλεια, όπου και ψηφίστηκε επί της αρχής στις 30/5. Εκείνη τη μέρα, λίγο μετά τις 5 το απόγευμα, στο βήμα της Βουλής ανέβηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. «Το νομοσχέδιον -είπε5- δεν επιδιώκει να διώξη τον κομμουνισμόν ως ιδέαν αλλά τη Γ' Διεθνή και τας μπολσεβικικάς αρχάς αυτής, αίτινες απέχουν πολύ του ιδεώδους κομμουνισμού. Το νομοσχέδιον επιδιώκει τη δίωξιν των οπαδών της Γ' Διεθνούς. Δε δυνάμεθα να διώξωμεν τον κομμουνισμόν, διότι και ο Χριστός υπήρξε κήρυξ της ιδέας αυτής. Ο Χριστός διεκήρυξε πρώτος τον κομμουνισμόν, αλλά από την υψηλήν ιδεολογίαν του κομμουνισμού μέχρι των ανατρεπτικών ενεργειών των ανθρώπων της Μόσχας, υπάρχει διαφορά».
Επί των άρθρων, το νομοσχέδιο ψηφίστηκε λίγες ημέρες αργότερα, στις 18 Ιούλη6. Θετική ψήφο έδωσε η συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών του κόμματος των Φιλελευθέρων, αλλά και του δεξιού Λαϊκού Κόμματος.
Στην τελική του διατύπωση το «Ιδιώνυμο» προέβλεπε πως «Οστις επιδιώκει την εφαρμογή ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας, ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν τιμωρείται με φυλάκισιν τουλάχιστον εξι μηνών. Προς τούτοις επιβάλλεται διά της αποφάσεως και εκτοπισμός ενός μηνός μέχρι δύο ετών εις τόπον εν αυτή οριζόμενον. Μετά τας αυτάς ποινάς τιμωρείται και όστις επωφελούμενος απεργίας ή λοκ - άουτ, προκαλεί ταραχάς ή συγκρούσεις».
Αν τα «αδικήματα» που περιγράφει το άρθρο αυτό τελούνταν διά του Τύπου, προβλεπόταν η δυνατότητα απαγόρευσης άσκησης επαγγέλματος στο δημοσιογράφο, το διευθυντή, τον τυπογράφο ή τον εκδότη του εντύπου για 6 μήνες και σε περίπτωση υποτροπής για τρία, το πολύ, έτη.
Ιδιαίτερα βαριές ποινές προβλέπονταν για τους «παραβάτες» του νόμου που ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, αστυνομικοί ή στρατιωτικοί. Για τους εκπαιδευτικούς μάλιστα, τους στρατιωτικούς και τα όργανα των Σωμάτων Ασφαλείας δε χρειαζόταν η παράβαση του νόμου. Αρκούσε να συλληφθούν «προπαγανδίζοντες... κομμουνιστικάς αρχάς ή προσβάλλοντες την ιδέαν της Πατρίδος ή τα Εθνικά σύμβολα», ώστε να απολυθούν οριστικά από την υπηρεσία τους. Τέλος, αν «παραβάτης» του νόμου ήταν κάποια συνδικαλιστική οργάνωση, αυτή διαλυόταν, ενώ δεν επιτρεπόταν η δημόσια ανοιχτή ή κλειστή συγκέντρωση ούτε η σύσταση σωματείου ή ένωσης εφόσον κρινόταν ότι επιδιώκει ανατρεπτικούς ως προ το κοινωνικό καθεστώς σκοπούς7.
Βαθύτερα αίτια του «Ιδιώνυμου»
Από αρκετούς ιστορικούς συγγραφείς - ανήκοντες ακόμη και στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς - έχει επιχειρηθεί να απαλλαγεί ο Βενιζέλος από την ευθύνη του «Ιδιώνυμου», χάριν της περιβόητης δημοκρατικής παράταξης. Ο Φοίβος Γρηγοριάδης χρεώνει στους Πάγκαλο, Κονδύλη, Πλαστήρα, στους βασιλόφρονες και στο Μεταξά το μύθο του κομμουνιστικού κινδύνου, ενώ για το «Ιδιώνυμο» κύριο υπεύθυνο θεωρεί τον τότε υπουργό Εσωτερικών Κ. Ζαβιτσιάνο. «Ο Ζαβιτσιάνος -γράφει8- που ενώ δεν είναι δυναμικός κυριαρχείται από συντηρητισμό, πείθει το Βενιζέλο για την ανάγκη ειδικών μέτρων». Εμπνευστής αυτής της επιχειρηματολογίας είναι, μάλλον ο Γρ. Δαφνής ο οποίος, πολύ πριν τον Γρηγοριάδη, έχει γράψει9 πως «ο Κ. Ζαβιτσιάνος, πολιτικός με εξαιρετικώς συντηρητικήν νοοτροπίαν, ως υπουργός Εσωτερικών, κατά το πρώτον έτος της τετραετίας, έπεισε τον Ελ. Βενιζέλον περί της ανάγκης ψηφίσεως ειδικού νομοθετήματος, προβλέποντος τη δίωξιν του κομμουνισμού».
Η αλήθεια, βεβαίως, είναι εντελώς διαφορετική κι απ' όσα έχουμε παραθέσει δεν είναι δύσκολο να την αντιληφθεί κανείς. Ο Βενιζέλος δεν είχε την ανάγκη κανενός για να πειστεί ότι έπρεπε να θωρακίσει και νομικά το αστικό καθεστώς, λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα σε βάρος του εργατικού κινήματος και του ΚΚΕ. Φαινομενικά αν εξεταστεί το θέμα κανενός είδους κομμουνιστικός κίνδυνος δεν ήταν ορατός, ώστε να δικαιολογείται μια τόσο βάρβαρη αντιμετώπιση των κομμουνιστικών ιδεών και των φορέων τους. Το εργατικό κίνημα ήταν αποδυναμωμένο αισθητά εκείνη την περίοδο, ενώ το ΚΚΕ στις εκλογές του '28 σημείωσε πτώση και δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή. Ομως η αστική τάξη δεν έκρινε τη δυναμική των πραγμάτων από τα εκλογικά αποτελέσματα. Η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε πείσει τις αστικές τάξεις, τουλάχιστον των χωρών της Ευρώπης, ότι η επανάσταση είναι αντικειμενικό γεγονός και δε μετριέται με εκλογικά ποσοστά. Το σπουδαιότερο όλων ήταν ο ορατός κίνδυνος να ξεσπάσει μια επαναστατική κρίση σ' ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο που δε θα άφηνε ανέγγιχτη την Ελλάδα, δεδομένου ότι η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση 1929 - 1933 φαινόταν από παντού ότι έρχεται. Εναν τέτοιο κίνδυνο για το ελληνικό αστικό καθεστώς ο Βενιζέλος τον είδε πολύ έγκαιρα. Γι' αυτό και προανήγγειλε ειδικό νόμο δίωξης του κομμουνισμού πολύ πριν κερδίσει την κυβερνητική εξουσία, στην προεκλογική του ομιλία στη Θεσσαλονίκη που προαναφέραμε. Το γεγονός αυτό δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει και να υπενθυμίσει σε όλους τους τόνους, μιλώντας στη Βουλή, κατά τη συζήτηση επί της αρχής του «Ιδιώνυμου», λέγοντας μεταξύ άλλων10: «Το νομοσχέδιο το οποίο σήμερον προσάγεται ενώπιον της Βουλής είναι νομοσχέδιον το οποίον αντιπροσωπεύει τη γνώμην όλης της Κυβερνήσεως και ιδιαίτερα του Προέδρου της κυβερνήσεως, ο οποίος πιστεύει ότι εισάγων το νομοσχέδιον αυτό και υποστηρίζων αυτό, δεν κάμνει τίποτε άλλο παρά να εκτελή μίαν από τας υποσχέσεις τας οποίας έδωκεν διά του προεκλογικού του λόγου εις Θεσσαλονίκην τον Ιούλιον του 1928... Ως αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων και ως αρχηγός της κυβερνήσεως, εις τον λαόν έδωσα και αυτήν την υπόσχεσιν, ότι θα εισάγω νομοσχέδιον εξοπλίζον το κράτος όπως αμύνεται κατά του κομμουνισμού».
Το «Ιδιώνυμο», πέραν της αντιμετώπισης του κομμουνισμού είχε και μια άλλη πολύ σπουδαία πλευρά. Αποβλέποντας στη θωράκιση του αστικού καθεστώτος, ήταν μια μίνιμουμ βάση ενότητας των διαφόρων ομάδων της αστικής τάξης που στο παρελθόν είχαν έρθει αντιμέτωπες μεταξύ τους. Γι' αυτό το λόγο ο Βενιζέλος αρνήθηκε κατηγορηματικά την πρόταση του Αλ. Παπαναστασίου11 να διώκονται με το «Ιδιώνυμο» και οι ενέργειες των φασιστών. Αντιλαμβανόταν πολύ καλά πως ο φασισμός ήταν σάρκα από τη σάρκα του ίδιου καπιταλισμού και δεν τον απειλούσε.
Αντί επιλόγου
Πηγή έμπνευσης του Ιδιωνύμου υπήρξαν άλλοι αντεπαναστατικοί νόμοι που είχαν προηγηθεί σε χώρες της Ευρώπης και ιδιαίτερα ο νόμος κατά των σοσιαλιστών που εφάρμοσε ο Βίσμαρκ στη Γερμανία.
«Χωρίς να φτάνει ως τη ρητή απαγόρευση της λειτουργίας του ΚΚΕ - γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος12- το ''Ιδιώνυμο'' του 1929 υπήρξε εξίσου αυστηρό σε σχέση με τις ''αντιανατρεπτικές'' διατάξεις άλλων ευρωπαϊκών νομοθεσιών, στις δεκαετίες του 1920 και του 1930».
Από την πρώτη στιγμή που κατατέθηκε ως νομοσχέδιο στη Βουλή, το «Ιδιώνυμο» αντιμετωπίστηκε εχθρικά από τον ελληνικό λαό και τις οργανώσεις του, καθώς και από τους πνευματικούς ανθρώπους, όχι μόνο της χώρας αλλά και διεθνώς. Κορυφαίοι Ελληνες διανοούμενοι όπως ο Γρ. Ξενόπουλος, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Γ. Νιρβάνας, ο καθηγητής Δ. Καλλιτσουνάκης, ο Α. Σβώλος, ο Κ. Τσουκαλάς, ο Θρ. Πετμεζάς, η Ειρήνη Δενδρινού, ο Κ. Αμαντος, ο Δ. Γληνός κ.ά. αλλά και διεθνείς προσωπικότητες όπως Αλμπερτ Αϊνστάιν, ο Ανρί Μπαρμπίς, ο Ρ. Μπίντγκερμαν, ο Οτομαρ κλπ. έχουν συνδέσει το όνομά τους με την πάλη ενάντιά του13. Παρ' όλα αυτά το «Ιδιώνυμο» όχι μόνο ψηφίστηκε αλλά και εφαρμόστηκε μέχρι κεραίας. Ετσι στα πέντε χρόνια της εφαρμογής του -από τον Ιούλη του 1929 ως τον Ιούνη του '34- δολοφονήθηκαν 37 εργάτες κι αγρότες, συνελήφθησαν περίπου 16.500 αγωνιστές και καταδικάστηκαν γύρω στις 3.000. Ακόμη διαλύθηκαν πολλές μαζικές οργανώσεις, ενώ απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη» στα 2/3 της χώρας14. «Αυτό το έκτακτο νομοθετικό οπλοστάσιο -γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος15- στράφηκε, κατά πρώτο λόγο, κατά της επέκτασης του εργατικού κινήματος... Πάνω από το 60% των ατόμων που καταδικάστηκαν από το 1929 ως το 1937 για εγκλήματα κατά της ασφαλείας του κράτους και με το ''Ιδιώνυμο'' ανήκε στην εργατική τάξη».
1. Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ 1955, τόμος Α', σελ. 371
2. «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ» έκδοση ΣΕ, σελ. 191
3. Ελευθερίου Βενιζέλου: «Τα Κείμενα», επιμέλεια Στ. Στεφάνου, Αθήναι 1981, τόμος Γ', σελ. 467- 468 και ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ, 21/7/1928
4. ΦΕΚ 245, τεύχος πρώτον 25/7/1929
5. «Ριζοσπάστης» 31/5/1929
6. «Ριζοσπάστης» 19/6/1929
7. ΦΕΚ 245, τεύχος πρώτον 25/7/1929, «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ» έκδοση ΣΕ, σελ. 212 - 216 και αλλού
8. Φοίβου Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1909 - 1940», εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, τόμος 3ος, σελ. 226
9. Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ 1955, τόμος Β', σελ. 92
10. «Ριζοσπάστης» 31/5/1929
11. «Ριζοσπάστης» 19/6/1929, Γ. Ανδρικόπουλου: «Η δημοκρατία του Μεσοπολέμου», εκδόσεις Φυτράκη, σελ. 42-43 και Ν. Αλιβιζάτος: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922 - 1974, όψεις της ελληνικής εμπειρίας», εκδόσεις Θεμέλιο σελ. 390 - 391
12. Ν. Αλιβιζάτος, στο ίδιο, σελ. 397 - 398
13. «Ριζοσπάστης» 26 Ιούλη 1929, «Διαμαρτυρία του Διεθνούς Αντιιμπεριαλιστικού Συνεδρίου κατά του Ιδιωνύμου και της Λευκής Τρομοκρατίας».
14. «Ριζοσπάστης» 3/6/1934
15. Ν. Αλιβιζάτος, ο.π. σελ. 359.

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Το περιβόητο «Ιδιώνυμο»



«Το νομοσχέδιον δεν επιδιώκει να διώξη τον κομμουνισμόν ως ιδέαν, αλλά τη Γ` Διεθνή και τας μπολσεβικικάς αρχάς αυτής, αίτινες απέχουν πολύ του ιδεώδους κομμουνισμού. Το νομοσχέδιον επιδιώκει τη δίωξιν των οπαδών της Γ` Διεθνούς. Δε δυνάμεθα να διώξωμεν τον κομμουνισμόν, διότι και ο Χριστός υπήρξε κήρυξ της ιδέας αυτής. Ο Χριστός διεκήρυξε πρώτος τον κομμουνισμόν, αλλά από την υψηλήν ιδεολογίαν του κομμουνισμού μέχρι των ανατρεπτικών ενεργειών των ανθρώπων της Μόσχας υπάρχει διαφορά»1.
Είναι 30 Μαΐου του 1929, λίγο μετά τις 5 το απόγευμα, και στο βήμα της Βουλής βρίσκεται ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος με τα παραπάνω λόγια προσπαθεί να εξηγήσει την ουσία του νομοσχεδίου, που η κυβέρνησή του εισηγείται για ψήφιση επί της αρχής. Το νομοσχέδιο έχει τον τίτλο «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Αργότερα, όταν έγινε νόμος του κράτους, πήρε τον αριθμό 4229/25-7-19292. Στην ιστορία, όμως, πέρασε με την ονομασία «Ιδιώνυμο», αφού αντιμετώπιζε τον κομμουνισμό ως «ειδικό αδίκημα» και προέβλεπε μια σειρά μέτρα για την καταστολή του, με προφανή τελικό στόχο τη συντριβή κάθε κομμουνιστικής δράσης και, φυσικά, του κύριου φορέα αυτής της δράσης, του ΚΚΕ.
Η ιστορία και το περιεχόμενο του «Ιδιωνύμου»
Το νομοσχέδιο «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» κατατέθηκε στη Βουλή στις 22 Δεκεμβρίου του 1928, τέσσερις μόλις μήνες μετά τις εκλογές, από τις οποίες νικητής αναδείχτηκε το κόμμα των Φιλελευθέρων υπό τον Ελ. Βενιζέλο. Μέχρι την τελική του ψήφιση, το νομοσχέδιο γνώρισε αρκετές περιπέτειες. Ηρθε για συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής στις 3/4/1929, από εκεί παραπέμφθηκε στην επιτροπή εξουσιοδοτήσεων του σώματος και κατόπιν ξαναεπέστρεψε στην Ολομέλεια, όπου και ψηφίστηκε επί της αρχής στις 30/5 και επί των άρθρων στις 18/6 του 19293. Θετική ψήφο έδωσε η συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών του κόμματος των Φιλελευθέρων, αλλά και του δεξιού Λαϊκού Κόμματος.
Εν συντομία, το «Ιδιώνυμο», στην τελική του διατύπωση, στο άρθρο 1 προέβλεπε πως «Οστις επιδιώκει την εφαρμογή ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας, ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν τιμωρείται με φυλάκισιν τουλάχιστον έξι μηνών. Προς τούτοις επιβάλλεται διά της αποφάσεως και εκτοπισμός ενός μηνός μέχρι δύο ετών εις τόπον εν αυτή οριζόμενον.
Μετά τας αυτάς ποινάς τιμωρείται και όστις επωφελούμενος απεργίας ή λοκ άουτ, προκαλεί ταραχάς ή συγκρούσεις». Αν τα «αδικήματα» που περιγράφει το άρθρο αυτό τελούνταν διά του Τύπου, προβλεπόταν η δυνατότητα απαγόρευσης άσκησης επαγγέλματος στον δημοσιογράφο, στον διευθυντή, στον τυπογράφο ή τον εκδότη του εντύπου για 6 μήνες και σε περίπτωση υποτροπής για τρία, το πολύ, έτη. Ιδιαίτερα βαριές ποινές προβλέπονταν για τους «παραβάτες» του νόμου που ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, αστυνομικοί ή στρατιωτικοί. Για τους εκπαιδευτικούς, μάλιστα, τους στρατιωτικούς και τα όργανα των σωμάτων ασφαλείας, δε χρειαζόταν η παράβαση του νόμου. Αρκούσε να συλληφθούν «προπαγανδίζοντες... κομμουνιστικάς αρχάς ή προσβάλλοντες την ιδέαν της πατρίδος ή τα Εθνικά σύμβολα» και απολύονταν οριστικά από την υπηρεσία τους. Τέλος, αν «παραβάτης» του νόμου ήταν κάποια συνδικαλιστική οργάνωση, αυτή διαλυόταν, ενώ δεν επιτρεπόταν η δημόσια ανοικτή ή κλειστή συγκέντρωση ούτε η σύσταση σωματείου ή ένωσης, εφόσον κρινόταν ότι επιδιώκει ανατρεπτικούς ως προ το κοινωνικό καθεστώς σκοπούς4.
Διεθνής και εγχώρια κατακραυγή στο «Ιδιώνυμο»
Το «Ιδιώνυμο», από την πρώτη στιγμή που ως νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή, αντιμετωπίστηκε εχθρικά από τον ελληνικό λαό και τις οργανώσεις του, καθώς και από τους πνευματικούς ανθρώπους, όχι μόνο της χώρας, αλλά και διεθνώς. Από το Δεκέμβρη του 1928 ως και την ψήφιση του νομοσχεδίου, οι σελίδες του «Ριζοσπάστη» αναφέρουν πλήθος πρωτοβουλιών μαζικών λαϊκών οργανώσεων, μέσω των οποίων εκφράζεται η λαϊκή αγανάκτηση για το νομικό αυτό έκτρωμα, καθώς και η απαίτηση για την απόσυρσή του. Κι όταν πια το νομοσχέδιο γίνεται νόμος, ο αγώνας επικεντρώνεται στο στόχο της κατάργησής του.
Ενάντια στο «Ιδιώνυμο» τάχθηκαν δημόσια κορυφαίοι Ελληνες διανοούμενοι, όπως ο Γρ. Ξενόπουλος, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Γ. Νιρβάνας, ο καθηγητής Δ. Καλλιτσουνάκης, ο Α. Σβώλος, ο Κ. Τσουκαλάς, ο Θρ. Πετμεζάς, η Ειρήνη Δενδρινού, ο Κ. Αμαντος, ο Δ. Γληνός κ.ά. Εχει, επίσης, αξία να αναφέρουμε ότι - κάτω από το βάρος της λαϊκής κατακραυγής - το νομοσχέδιο καταψήφισαν στη Βουλή και αστοί πολιτικοί, όπως οι Αλ. Παπαναστασίου, Γ. Καφαντάρης και Γ. Παπανδρέου, παρόλο που δεν αρνούνταν ότι έπρεπε να παρθούν μέτρα κατά του κομμουνισμού, ενώ για τυπικά αντιπολιτευτικούς λόγους αρνητική ψήφο έδωσαν οι Π. Τσαλδάρης και Γ. Κονδύλης.
Ισχυρές αντιδράσεις στο «Ιδιώνυμο» - και όχι ιδιαίτερα γνωστές στο ευρύ κοινό σήμερα - εκφράστηκαν και από το εξωτερικό, όπου φωτεινές μορφές - με πρώτο τον Αϊνστάιν - εκδήλωσαν τη συμπαράστασή τους στον ελληνικό λαό, καταδικάζοντας την πρακτική της κυβέρνησης Βενιζέλου. Συγκεκριμένα, στις 24/7/1929, το προεδρείο του Διεθνούς Αντιιμπεριαλιστικού Συνεδρίου, που γινόταν στη Φρανκφούρτη, έστειλε στην κυβέρνηση Βενιζέλου το παρακάτω τηλεγράφημα5:
«ΦΡΑΝΚΦΟΥΡΤΗ 24 Ιουλίου
Αρ. Τηλεγραφήματος 7568
Το δεύτερο συνέδριο του Αντιιμπεριαλιστικού Συνδέσμου διαμαρτύρεται εντόνως εναντίον της ψηφίσεως του τρομοκρατικού νόμου, εναντίον των δολοφονιών και των καταπιέσεων. Καταδικάζει αυτά τα μέτρα, που λαμβάνονται εναντίον των εργατών, των χωρικών, των φοιτητών και των εθνικών μειονοτήτων, εναντίον των οργανώσεών των, οι οποίες αγωνίζονται για την κοινωνικήν και εθνικήν απελευθέρωσιν.
Απαιτεί
Γενικήν και ολοκληρωτικήν αμνηστίαν και πολιτικάς και συνδικαλιστικάς ελευθερίας.
Καθηγητής Αλμπέρ Αϊνστάιν, Ανρί Μπαρμπίς, Ρ. Μπίντγκερμαν, Οτομαρ, Γκεσέ, Μ. Ντ. Ρ., Κάμιλος Ντουεβέ, καθηγητής Νετζέλνι Πράγα, Ζάμις Μάξτον Λονδίνον, Ν. Π. Μουγκπούντεν Δελχί Ινδός, καθηγητής Θεόδωρος Λέσινκ Ανόβερον, Σεν Καταγιάμα Ιαπωνία, Φράου δόκτωρ, Ελένη Στεκφ Βερολίνον, Δόκτωρ Κουρτ Χέλερ Βερολίνον, Σιέγκφριντ Γιάκομπι Βερολίνον, Βιλμ Μέγκενβεργ Μ. Δ. Ρ., καθηγητής Ζ. Φορντ Αμερική, Αρθουρ Σέχολ Βερολίνον, Καθηγητής Αλφόνς Γκόλντε Σμιθ Βερολίνον, Φαν Νόλι Αλβανία».
Ο ταξικός χαρακτήρας του «Ιδιωνύμου»
Το «Ιδιώνυμο» δεν προέκυψε ως κεραυνός εν αιθρία, δεν υπήρξε ποτέ προϊόν της ιδιοτροπίας του Βενιζέλου ή αποτέλεσμα του συντηρητισμού μελών της κυβέρνησής του, όπως, για παράδειγμα, ισχυρίζεται ο Γρ. Δαφνής, ο οποίος γράφει6 πως «ο Κ. Ζαβιτζιάνος, πολιτικός με εξαιρετικώς συντηρητικήν νοοτροπίαν, ως υπουργός Εσωτερικών, κατά το πρώτον έτος της τετραετίας, έπεισε τον Ελ. Βενιζέλον περί της ανάγκης ψηφίσεως ειδικού νομοθετήματος, προβλέποντος τη δίωξιν του κομμουνισμού».
Η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Ο Βενιζέλος δεν είχε την ανάγκη κανενός για να πειστεί ότι έπρεπε να θωρακίσει και νομικά το αστικό καθεστώς, λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα μπρος στον κίνδυνο μιας κοινωνικής επανάστασης, αλλά και αντιμετωπίζοντας ευθέως και χωρίς δισταγμό τους φορείς της, δηλαδή το εργατικό κίνημα και το ΚΚΕ. Πολλοί ισχυρίζονται ότι τέτοια μέτρα δεν ήσαν καθόλου αναγκαία, αφού το εργατικό κίνημα ήταν αποδυναμωμένο αισθητά εκείνη την περίοδο, ενώ το ΚΚΕ στις εκλογές του '28 σημείωσε μεγάλη πτώση και δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή, δεδομένου ότι το εκλογικό του ποσοστό από το 4,38% που ήταν κατρακύλησε στο 1,41%. Ο ισχυρισμός, όμως, αυτός δεν έχει την παραμικρή βάση. Η επανάσταση είναι αντικειμενικό γεγονός και δε μετριέται με εκλογικά ποσοστά. Μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να μετατρέψει μια μειοψηφία, που ξέρει να κινείται σε συνθήκες επαναστατικής κρίσης, σε εκφραστή της συντριπτικής πλειοψηφίας των μαζών. Η ρωσική επανάσταση και το παράδειγμα των μπολσεβίκων ήταν αρκετά στοιχεία για να κάνουν σοφότερες τις αστικές τάξεις διεθνώς και κατ' επέκταση και την αντίστοιχη τάξη της Ελλάδας.
Οταν το «Ιδιώνυμο» γινόταν νόμος του κράτους, ήδη, η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, που κράτησε ως το 1933, συγκλόνιζε απ' άκρη σ' άκρη ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο και τίποτα δεν απέκλειε ότι μπορούσε να ξεσηκώσει ένα καινούριο παλιρροϊκό επαναστατικό κύμα, αποβαίνοντας μοιραία για αρκετά από τα αστικά καθεστώτα ή τουλάχιστον για ορισμένα από αυτά που αποτελούσαν τους αδύνατους κρίκους της καπιταλιστικής αλυσίδας. Εναν τέτοιο κίνδυνο για το ελληνικό αστικό καθεστώς ο Βενιζέλος τον είδε πολύ έγκαιρα. Γι' αυτό και προανήγγειλε ειδικό νόμο δίωξης του κομμουνισμού πολύ πριν κερδίσει την κυβερνητική εξουσία, στην προεκλογική του ομιλία στη Θεσσαλονίκη, στις 23 Ιουλίου του 1928. Το γεγονός αυτό δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει και να υπενθυμίσει σε όλους τους τόνους, μιλώντας στη Βουλή, κατά τη συζήτηση επί της αρχής του «Ιδιωνύμου», λέγοντας μεταξύ άλλων7: «Το νομοσχέδιον, το οποίο σήμερον προσάγεται ενώπιον της Βουλής, είναι νομοσχέδιον το οποίον αντιπροσωπεύει τη γνώμην όλης της Κυβερνήσεως και ιδιαίτερα του Προέδρου της κυβερνήσεως, ο οποίος πιστεύει ότι εισάγων το νομοσχέδιον αυτό και υποστηρίζων αυτό, δεν κάμνει τίποτε άλλο παρά να εκτελή μίαν από τας υποσχέσεις τας οποίας έδωκεν διά του προεκλογικού του λόγου εις Θεσσαλονίκην τον Ιούλιο του 1928... Ως αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων και ως αρχηγός της κυβερνήσεως, εις τον λαόν έδωσα και αυτήν την υπόσχεσιν, ότι θα εισάγω νομοσχέδιον εξοπλίζον το κράτος όπως αμύνεται κατά του κομμουνισμού».
Αλλά το «Ιδιώνυμο» δεν απέβλεπε μόνο στην αντιμετώπιση του κομμουνισμού. Απέβλεπε και στη θωράκιση του αστικού καθεστώτος. Υπό αυτή, λοιπόν, την έννοια, ήταν μια μίνιμουμ βάση ενότητας των διαφόρων ομάδων της αστικής τάξης, που στο παρελθόν είχαν έρθει αντιμέτωπες μεταξύ τους. Ηταν μια βάση ενότητάς τους μπρος στον κοινό ταξικό τους εχθρό, που, αν επικρατούσε, θα καταργούσε όλες αυτές τις ομάδες, καταργώντας την αστική τάξη ολόκληρη. Γι' αυτό ο Βενιζέλος αρνήθηκε κατηγορηματικά την πρόταση του Αλ. Παπαναστασίου8 να διώκονται με το «Ιδιώνυμο» και οι ενέργειες των φασιστών. Αντιλαμβανόταν πολύ καλά πως ο φασισμός ήταν σάρκα από τη σάρκα του ίδιου καπιταλισμού και δεν τον απειλούσε.
Ο ταξικός χαρακτήρας του «Ιδιωνύμου» φαίνεται και από το γεγονός ότι πηγή έμπνευσής του υπήρξαν άλλοι αντεπαναστατικοί νόμοι, που είχαν προηγηθεί σε χώρες της Ευρώπης και ιδιαίτερα ο νόμος κατά των σοσιαλιστών, που εφάρμοσε ο Βίσμαρκ στη Γερμανία. Γράφει σχετικά ο Ν. Αλιβιζάτος9:
«Χωρίς να φτάνει ως τη ρητή απαγόρευση της λειτουργίας του ΚΚΕ το "Ιδιώνυμο" του 1929 υπήρξε εξίσου αυστηρό σε σχέση με τις αντιανατρεπτικές διατάξεις άλλων ευρωπαϊκών νομοθεσιών, στις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Αν, όμως, τα άμεσα προηγούμενά του ήταν οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες του μεσοπολέμου, ο νόμος που φαίνεται, κατά τη γνώμη μας, να επέδρασε περισσότερο στην οριστική διατύπωση των ειδικών διατάξεων του Ιδιωνύμου ήταν ο περίφημος Sozializstengesetz της 19ης Οκτωβρίου 1878, με τον οποίο είχε διαλυθεί το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και τα προσκείμενα σ' αυτό πολιτικά και συνδικαλιστικά σωματεία και είχε εξαπολυθεί άγριος διωγμός εναντίον των μελών τους... Η περίεργη ομοιότητα του Ιδιωνύμου και του Sozializstengesetz εξηγείται στο βαθμό που ο γερμανικός νόμος, εξαιτίας των λεπτομερειακών του διατάξεων, θεωρούνταν πάντα ένα από τα πληρέστερα νομοθετικά κείμενα στον τομέα της δίωξης των κοινωνικών εγκλημάτων». Τον ταξικό χαρακτήρα του «Ιδιωνύμου» φανερώνει, τέλος, η ίδια η εφαρμογή του. Ετσι, στα πέντε χρόνια της εφαρμογής του - από τον Ιούλη του 1929 ως τον Ιούνη του '34 - δολοφονήθηκαν 37 εργάτες και αγρότες, συνελήφθησαν περίπου 16.500 αγωνιστές και καταδικάστηκαν γύρω στις 3.000. Ακόμη διαλύθηκαν πολλές μαζικές οργανώσεις ενώ απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη» στα 2/3 της χώρας10. «Αυτό το έκτακτο νομοθετικό οπλοστάσιο - γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος11- στράφηκε, κατά πρώτο λόγο, κατά της επέκτασης του εργατικού κινήματος... Πάνω από το 60% των ατόμων που καταδικάστηκαν από το 1929 ως το 1937 για εγκλήματα κατά της ασφαλείας του κράτους και με το Ιδιώνυμο ανήκε στην εργατική τάξη». Περισσότερα σχόλια νομίζουμε ότι περιττεύουν.
1 «Ριζοσπάστης» 31/5/1929
2 ΦΕΚ 245, τεύχος πρώτον 25/7/1929
3 «Ριζοσπάστης» 19/6/1929
4 ΦΕΚ 245, τεύχος πρώτον 25/7/1929, «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ» έκδοση ΣΕ, σελ. 212 - 216 και αλλού
5 «Ριζοσπάστης» 26 Ιουλίου 1929. Το τηλεγράφημα δημοσιεύεται υπό τον τίτλο «Διαμαρτυρία του Διεθνούς Αντιιμπεριαλιστικού Συνεδρίου κατά του Ιδιωνύμου και της Λευκής Τρομοκρατίας».
6 Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ 1955, τόμος Β`, σελ. 92
7 «Ριζοσπάστης» 31/5/1929
8 «Ριζοσπάστης» 19/6/1929, Γ. Ανδικόπουλου: «Η δημοκρατία του Μεσοπολέμου», εκδόσεις «Φυτράκη», σελ. 42 - 43 και Ν. Αλιβιζάτος: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922 - 1974, όψεις της ελληνικής εμπειρίας», εκδόσεις «Θεμέλιο» σελ. 390 - 391
9 Ν. Αλιβιζάτος, στο ίδιο, σελ. 397 - 398
10 «Ριζοσπάστης» 3/6/1934
11 Ν. Αλιβιζάτος, στο ίδιο, σελ. 359

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Το περιβόητο «Ιδιώνυμο»



«Το νομοσχέδιον δεν επιδιώκει να διώξη τον κομμουνισμόν ως ιδέαν, αλλά τη Γ` Διεθνή και τας μπολσεβικικάς αρχάς αυτής, αίτινες απέχουν πολύ του ιδεώδους κομμουνισμού. Το νομοσχέδιον επιδιώκει τη δίωξιν των οπαδών της Γ` Διεθνούς. Δε δυνάμεθα να διώξωμεν τον κομμουνισμόν, διότι και ο Χριστός υπήρξε κήρυξ της ιδέας αυτής. Ο Χριστός διεκήρυξε πρώτος τον κομμουνισμόν, αλλά από την υψηλήν ιδεολογίαν του κομμουνισμού μέχρι των ανατρεπτικών ενεργειών των ανθρώπων της Μόσχας υπάρχει διαφορά»1.
Είναι 30 Μαΐου του 1929, λίγο μετά τις 5 το απόγευμα, και στο βήμα της Βουλής βρίσκεται ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος με τα παραπάνω λόγια προσπαθεί να εξηγήσει την ουσία του νομοσχεδίου, που η κυβέρνησή του εισηγείται για ψήφιση επί της αρχής. Το νομοσχέδιο έχει τον τίτλο «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Αργότερα, όταν έγινε νόμος του κράτους, πήρε τον αριθμό 4229/25-7-19292. Στην ιστορία, όμως, πέρασε με την ονομασία «Ιδιώνυμο», αφού αντιμετώπιζε τον κομμουνισμό ως «ειδικό αδίκημα» και προέβλεπε μια σειρά μέτρα για την καταστολή του, με προφανή τελικό στόχο τη συντριβή κάθε κομμουνιστικής δράσης και, φυσικά, του κύριου φορέα αυτής της δράσης, του ΚΚΕ.
Η ιστορία και το περιεχόμενο του «Ιδιωνύμου»
Το νομοσχέδιο «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» κατατέθηκε στη Βουλή στις 22 Δεκεμβρίου του 1928, τέσσερις μόλις μήνες μετά τις εκλογές, από τις οποίες νικητής αναδείχτηκε το κόμμα των Φιλελευθέρων υπό τον Ελ. Βενιζέλο. Μέχρι την τελική του ψήφιση, το νομοσχέδιο γνώρισε αρκετές περιπέτειες. Ηρθε για συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής στις 3/4/1929, από εκεί παραπέμφθηκε στην επιτροπή εξουσιοδοτήσεων του σώματος και κατόπιν ξαναεπέστρεψε στην Ολομέλεια, όπου και ψηφίστηκε επί της αρχής στις 30/5 και επί των άρθρων στις 18/6 του 19293. Θετική ψήφο έδωσε η συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών του κόμματος των Φιλελευθέρων, αλλά και του δεξιού Λαϊκού Κόμματος.
Εν συντομία, το «Ιδιώνυμο», στην τελική του διατύπωση, στο άρθρο 1 προέβλεπε πως «Οστις επιδιώκει την εφαρμογή ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας, ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν τιμωρείται με φυλάκισιν τουλάχιστον έξι μηνών. Προς τούτοις επιβάλλεται διά της αποφάσεως και εκτοπισμός ενός μηνός μέχρι δύο ετών εις τόπον εν αυτή οριζόμενον.
Μετά τας αυτάς ποινάς τιμωρείται και όστις επωφελούμενος απεργίας ή λοκ άουτ, προκαλεί ταραχάς ή συγκρούσεις». Αν τα «αδικήματα» που περιγράφει το άρθρο αυτό τελούνταν διά του Τύπου, προβλεπόταν η δυνατότητα απαγόρευσης άσκησης επαγγέλματος στον δημοσιογράφο, στον διευθυντή, στον τυπογράφο ή τον εκδότη του εντύπου για 6 μήνες και σε περίπτωση υποτροπής για τρία, το πολύ, έτη. Ιδιαίτερα βαριές ποινές προβλέπονταν για τους «παραβάτες» του νόμου που ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, αστυνομικοί ή στρατιωτικοί. Για τους εκπαιδευτικούς, μάλιστα, τους στρατιωτικούς και τα όργανα των σωμάτων ασφαλείας, δε χρειαζόταν η παράβαση του νόμου. Αρκούσε να συλληφθούν «προπαγανδίζοντες... κομμουνιστικάς αρχάς ή προσβάλλοντες την ιδέαν της πατρίδος ή τα Εθνικά σύμβολα» και απολύονταν οριστικά από την υπηρεσία τους. Τέλος, αν «παραβάτης» του νόμου ήταν κάποια συνδικαλιστική οργάνωση, αυτή διαλυόταν, ενώ δεν επιτρεπόταν η δημόσια ανοικτή ή κλειστή συγκέντρωση ούτε η σύσταση σωματείου ή ένωσης, εφόσον κρινόταν ότι επιδιώκει ανατρεπτικούς ως προ το κοινωνικό καθεστώς σκοπούς4.
Διεθνής και εγχώρια κατακραυγή στο «Ιδιώνυμο»
Το «Ιδιώνυμο», από την πρώτη στιγμή που ως νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή, αντιμετωπίστηκε εχθρικά από τον ελληνικό λαό και τις οργανώσεις του, καθώς και από τους πνευματικούς ανθρώπους, όχι μόνο της χώρας, αλλά και διεθνώς. Από το Δεκέμβρη του 1928 ως και την ψήφιση του νομοσχεδίου, οι σελίδες του «Ριζοσπάστη» αναφέρουν πλήθος πρωτοβουλιών μαζικών λαϊκών οργανώσεων, μέσω των οποίων εκφράζεται η λαϊκή αγανάκτηση για το νομικό αυτό έκτρωμα, καθώς και η απαίτηση για την απόσυρσή του. Κι όταν πια το νομοσχέδιο γίνεται νόμος, ο αγώνας επικεντρώνεται στο στόχο της κατάργησής του.
Ενάντια στο «Ιδιώνυμο» τάχθηκαν δημόσια κορυφαίοι Ελληνες διανοούμενοι, όπως ο Γρ. Ξενόπουλος, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Γ. Νιρβάνας, ο καθηγητής Δ. Καλλιτσουνάκης, ο Α. Σβώλος, ο Κ. Τσουκαλάς, ο Θρ. Πετμεζάς, η Ειρήνη Δενδρινού, ο Κ. Αμαντος, ο Δ. Γληνός κ.ά. Εχει, επίσης, αξία να αναφέρουμε ότι - κάτω από το βάρος της λαϊκής κατακραυγής - το νομοσχέδιο καταψήφισαν στη Βουλή και αστοί πολιτικοί, όπως οι Αλ. Παπαναστασίου, Γ. Καφαντάρης και Γ. Παπανδρέου, παρόλο που δεν αρνούνταν ότι έπρεπε να παρθούν μέτρα κατά του κομμουνισμού, ενώ για τυπικά αντιπολιτευτικούς λόγους αρνητική ψήφο έδωσαν οι Π. Τσαλδάρης και Γ. Κονδύλης.
Ισχυρές αντιδράσεις στο «Ιδιώνυμο» - και όχι ιδιαίτερα γνωστές στο ευρύ κοινό σήμερα - εκφράστηκαν και από το εξωτερικό, όπου φωτεινές μορφές - με πρώτο τον Αϊνστάιν - εκδήλωσαν τη συμπαράστασή τους στον ελληνικό λαό, καταδικάζοντας την πρακτική της κυβέρνησης Βενιζέλου. Συγκεκριμένα, στις 24/7/1929, το προεδρείο του Διεθνούς Αντιιμπεριαλιστικού Συνεδρίου, που γινόταν στη Φρανκφούρτη, έστειλε στην κυβέρνηση Βενιζέλου το παρακάτω τηλεγράφημα5:
«ΦΡΑΝΚΦΟΥΡΤΗ 24 Ιουλίου
Αρ. Τηλεγραφήματος 7568
Το δεύτερο συνέδριο του Αντιιμπεριαλιστικού Συνδέσμου διαμαρτύρεται εντόνως εναντίον της ψηφίσεως του τρομοκρατικού νόμου, εναντίον των δολοφονιών και των καταπιέσεων. Καταδικάζει αυτά τα μέτρα, που λαμβάνονται εναντίον των εργατών, των χωρικών, των φοιτητών και των εθνικών μειονοτήτων, εναντίον των οργανώσεών των, οι οποίες αγωνίζονται για την κοινωνικήν και εθνικήν απελευθέρωσιν.
Απαιτεί
Γενικήν και ολοκληρωτικήν αμνηστίαν και πολιτικάς και συνδικαλιστικάς ελευθερίας.
Καθηγητής Αλμπέρ Αϊνστάιν, Ανρί Μπαρμπίς, Ρ. Μπίντγκερμαν, Οτομαρ, Γκεσέ, Μ. Ντ. Ρ., Κάμιλος Ντουεβέ, καθηγητής Νετζέλνι Πράγα, Ζάμις Μάξτον Λονδίνον, Ν. Π. Μουγκπούντεν Δελχί Ινδός, καθηγητής Θεόδωρος Λέσινκ Ανόβερον, Σεν Καταγιάμα Ιαπωνία, Φράου δόκτωρ, Ελένη Στεκφ Βερολίνον, Δόκτωρ Κουρτ Χέλερ Βερολίνον, Σιέγκφριντ Γιάκομπι Βερολίνον, Βιλμ Μέγκενβεργ Μ. Δ. Ρ., καθηγητής Ζ. Φορντ Αμερική, Αρθουρ Σέχολ Βερολίνον, Καθηγητής Αλφόνς Γκόλντε Σμιθ Βερολίνον, Φαν Νόλι Αλβανία».
Ο ταξικός χαρακτήρας του «Ιδιωνύμου»
Το «Ιδιώνυμο» δεν προέκυψε ως κεραυνός εν αιθρία, δεν υπήρξε ποτέ προϊόν της ιδιοτροπίας του Βενιζέλου ή αποτέλεσμα του συντηρητισμού μελών της κυβέρνησής του, όπως, για παράδειγμα, ισχυρίζεται ο Γρ. Δαφνής, ο οποίος γράφει6 πως «ο Κ. Ζαβιτζιάνος, πολιτικός με εξαιρετικώς συντηρητικήν νοοτροπίαν, ως υπουργός Εσωτερικών, κατά το πρώτον έτος της τετραετίας, έπεισε τον Ελ. Βενιζέλον περί της ανάγκης ψηφίσεως ειδικού νομοθετήματος, προβλέποντος τη δίωξιν του κομμουνισμού».
Η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Ο Βενιζέλος δεν είχε την ανάγκη κανενός για να πειστεί ότι έπρεπε να θωρακίσει και νομικά το αστικό καθεστώς, λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα μπρος στον κίνδυνο μιας κοινωνικής επανάστασης, αλλά και αντιμετωπίζοντας ευθέως και χωρίς δισταγμό τους φορείς της, δηλαδή το εργατικό κίνημα και το ΚΚΕ. Πολλοί ισχυρίζονται ότι τέτοια μέτρα δεν ήσαν καθόλου αναγκαία, αφού το εργατικό κίνημα ήταν αποδυναμωμένο αισθητά εκείνη την περίοδο, ενώ το ΚΚΕ στις εκλογές του '28 σημείωσε μεγάλη πτώση και δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή, δεδομένου ότι το εκλογικό του ποσοστό από το 4,38% που ήταν κατρακύλησε στο 1,41%. Ο ισχυρισμός, όμως, αυτός δεν έχει την παραμικρή βάση. Η επανάσταση είναι αντικειμενικό γεγονός και δε μετριέται με εκλογικά ποσοστά. Μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να μετατρέψει μια μειοψηφία, που ξέρει να κινείται σε συνθήκες επαναστατικής κρίσης, σε εκφραστή της συντριπτικής πλειοψηφίας των μαζών. Η ρωσική επανάσταση και το παράδειγμα των μπολσεβίκων ήταν αρκετά στοιχεία για να κάνουν σοφότερες τις αστικές τάξεις διεθνώς και κατ' επέκταση και την αντίστοιχη τάξη της Ελλάδας.
Οταν το «Ιδιώνυμο» γινόταν νόμος του κράτους, ήδη, η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, που κράτησε ως το 1933, συγκλόνιζε απ' άκρη σ' άκρη ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο και τίποτα δεν απέκλειε ότι μπορούσε να ξεσηκώσει ένα καινούριο παλιρροϊκό επαναστατικό κύμα, αποβαίνοντας μοιραία για αρκετά από τα αστικά καθεστώτα ή τουλάχιστον για ορισμένα από αυτά που αποτελούσαν τους αδύνατους κρίκους της καπιταλιστικής αλυσίδας. Εναν τέτοιο κίνδυνο για το ελληνικό αστικό καθεστώς ο Βενιζέλος τον είδε πολύ έγκαιρα. Γι' αυτό και προανήγγειλε ειδικό νόμο δίωξης του κομμουνισμού πολύ πριν κερδίσει την κυβερνητική εξουσία, στην προεκλογική του ομιλία στη Θεσσαλονίκη, στις 23 Ιουλίου του 1928. Το γεγονός αυτό δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει και να υπενθυμίσει σε όλους τους τόνους, μιλώντας στη Βουλή, κατά τη συζήτηση επί της αρχής του «Ιδιωνύμου», λέγοντας μεταξύ άλλων7: «Το νομοσχέδιον, το οποίο σήμερον προσάγεται ενώπιον της Βουλής, είναι νομοσχέδιον το οποίον αντιπροσωπεύει τη γνώμην όλης της Κυβερνήσεως και ιδιαίτερα του Προέδρου της κυβερνήσεως, ο οποίος πιστεύει ότι εισάγων το νομοσχέδιον αυτό και υποστηρίζων αυτό, δεν κάμνει τίποτε άλλο παρά να εκτελή μίαν από τας υποσχέσεις τας οποίας έδωκεν διά του προεκλογικού του λόγου εις Θεσσαλονίκην τον Ιούλιο του 1928... Ως αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων και ως αρχηγός της κυβερνήσεως, εις τον λαόν έδωσα και αυτήν την υπόσχεσιν, ότι θα εισάγω νομοσχέδιον εξοπλίζον το κράτος όπως αμύνεται κατά του κομμουνισμού».
Αλλά το «Ιδιώνυμο» δεν απέβλεπε μόνο στην αντιμετώπιση του κομμουνισμού. Απέβλεπε και στη θωράκιση του αστικού καθεστώτος. Υπό αυτή, λοιπόν, την έννοια, ήταν μια μίνιμουμ βάση ενότητας των διαφόρων ομάδων της αστικής τάξης, που στο παρελθόν είχαν έρθει αντιμέτωπες μεταξύ τους. Ηταν μια βάση ενότητάς τους μπρος στον κοινό ταξικό τους εχθρό, που, αν επικρατούσε, θα καταργούσε όλες αυτές τις ομάδες, καταργώντας την αστική τάξη ολόκληρη. Γι' αυτό ο Βενιζέλος αρνήθηκε κατηγορηματικά την πρόταση του Αλ. Παπαναστασίου8 να διώκονται με το «Ιδιώνυμο» και οι ενέργειες των φασιστών. Αντιλαμβανόταν πολύ καλά πως ο φασισμός ήταν σάρκα από τη σάρκα του ίδιου καπιταλισμού και δεν τον απειλούσε.
Ο ταξικός χαρακτήρας του «Ιδιωνύμου» φαίνεται και από το γεγονός ότι πηγή έμπνευσής του υπήρξαν άλλοι αντεπαναστατικοί νόμοι, που είχαν προηγηθεί σε χώρες της Ευρώπης και ιδιαίτερα ο νόμος κατά των σοσιαλιστών, που εφάρμοσε ο Βίσμαρκ στη Γερμανία. Γράφει σχετικά ο Ν. Αλιβιζάτος9:
«Χωρίς να φτάνει ως τη ρητή απαγόρευση της λειτουργίας του ΚΚΕ το "Ιδιώνυμο" του 1929 υπήρξε εξίσου αυστηρό σε σχέση με τις αντιανατρεπτικές διατάξεις άλλων ευρωπαϊκών νομοθεσιών, στις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Αν, όμως, τα άμεσα προηγούμενά του ήταν οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες του μεσοπολέμου, ο νόμος που φαίνεται, κατά τη γνώμη μας, να επέδρασε περισσότερο στην οριστική διατύπωση των ειδικών διατάξεων του Ιδιωνύμου ήταν ο περίφημος Sozializstengesetz της 19ης Οκτωβρίου 1878, με τον οποίο είχε διαλυθεί το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και τα προσκείμενα σ' αυτό πολιτικά και συνδικαλιστικά σωματεία και είχε εξαπολυθεί άγριος διωγμός εναντίον των μελών τους... Η περίεργη ομοιότητα του Ιδιωνύμου και του Sozializstengesetz εξηγείται στο βαθμό που ο γερμανικός νόμος, εξαιτίας των λεπτομερειακών του διατάξεων, θεωρούνταν πάντα ένα από τα πληρέστερα νομοθετικά κείμενα στον τομέα της δίωξης των κοινωνικών εγκλημάτων». Τον ταξικό χαρακτήρα του «Ιδιωνύμου» φανερώνει, τέλος, η ίδια η εφαρμογή του. Ετσι, στα πέντε χρόνια της εφαρμογής του - από τον Ιούλη του 1929 ως τον Ιούνη του '34 - δολοφονήθηκαν 37 εργάτες και αγρότες, συνελήφθησαν περίπου 16.500 αγωνιστές και καταδικάστηκαν γύρω στις 3.000. Ακόμη διαλύθηκαν πολλές μαζικές οργανώσεις ενώ απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη» στα 2/3 της χώρας10. «Αυτό το έκτακτο νομοθετικό οπλοστάσιο - γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος11- στράφηκε, κατά πρώτο λόγο, κατά της επέκτασης του εργατικού κινήματος... Πάνω από το 60% των ατόμων που καταδικάστηκαν από το 1929 ως το 1937 για εγκλήματα κατά της ασφαλείας του κράτους και με το Ιδιώνυμο ανήκε στην εργατική τάξη». Περισσότερα σχόλια νομίζουμε ότι περιττεύουν.
1 «Ριζοσπάστης» 31/5/1929
2 ΦΕΚ 245, τεύχος πρώτον 25/7/1929
3 «Ριζοσπάστης» 19/6/1929
4 ΦΕΚ 245, τεύχος πρώτον 25/7/1929, «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ» έκδοση ΣΕ, σελ. 212 - 216 και αλλού
5 «Ριζοσπάστης» 26 Ιουλίου 1929. Το τηλεγράφημα δημοσιεύεται υπό τον τίτλο «Διαμαρτυρία του Διεθνούς Αντιιμπεριαλιστικού Συνεδρίου κατά του Ιδιωνύμου και της Λευκής Τρομοκρατίας».
6 Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ 1955, τόμος Β`, σελ. 92
7 «Ριζοσπάστης» 31/5/1929
8 «Ριζοσπάστης» 19/6/1929, Γ. Ανδικόπουλου: «Η δημοκρατία του Μεσοπολέμου», εκδόσεις «Φυτράκη», σελ. 42 - 43 και Ν. Αλιβιζάτος: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922 - 1974, όψεις της ελληνικής εμπειρίας», εκδόσεις «Θεμέλιο» σελ. 390 - 391
9 Ν. Αλιβιζάτος, στο ίδιο, σελ. 397 - 398
10 «Ριζοσπάστης» 3/6/1934
11 Ν. Αλιβιζάτος, στο ίδιο, σελ. 359

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

TOP READ